De zes maanden in Uganda zijn voorbijgevlogen. Vorige week landde ik weer op Nederlandse bodem, die plots enorm aangeharkt, vertrouwd en vooral rijk aanvoelt. Een paar dagen rust geven me de kans om terug te blikken op het afgelopen halfjaar.
In mijn rol als communicatiespecialist en teamleider voor internationale vrijwilligers werkte ik aan verschillende thema’s. Intern was ik betrokken bij fondsenwerving, en werkte ik aan betere naamsbekendheid door online representatie en teksten te schrijven. In het veld gaf ik leiding aan internationale vrijwilligers, was ik de verbindende factor tussen WIL Uganda en partners, en bezocht ik scholen en gezondheidscentra om te kijken hoe we konden samenwerken. Ik sloot een partner-overeenkomst met Reproductive Health Uganda, een NGO die zich inzet voor reproductieve en seksuele gezondheid, en samen met hen organiseerden we HIV testdagen en voorlichtingen over anticonceptie.
In mijn laatste blog neem ik jullie mee naar een van mijn laatste afspraken in Busembatia, met de burgemeester. Een gesprek dat voor mij symbool staat voor ontwikkelingssamenwerking in Uganda.
Een vraag om hulp
Het Uganda Women Entrepreneurship Programme (UWEP), is een nieuw overheidsprogramma waarmee vrouwen met een businessplan een microkrediet krijgen. Binnen drie jaar moet de lening worden terugbetaald. “Een tijdje geleden is er op districtsniveau een soortgelijk project opgezet voor jongeren”, vertelt de burgemeester. “Dat werkte niet goed: het geld verween in de zakken van de jongeren, het bedrijfsplan was ineens verdwenen, en na drie jaar was er geen geld om de lening af te lossen. Dat moet dit keer anders: daarom wil ik jullie hulp vragen. Kan WIL Uganda misschien trainingen over het runnen van een onderneming geven, en de voortgang van de bedrijfjes bijhouden?”
“UWEP is een overheidsprogramma, toch?” vraag ik voor de zekerheid. De burgemeester antwoordt bevestigend. “Zijn die trainingen en controles niet een taak van de overheid?” vraag ik hem. “Idealiter is het inderdaad zo dat de overheid alle taken op zich neemt, maar helaas lukt dat in de praktijk vaak niet.” Om zeker te weten dat de microkredieten goed worden ingezet, vraagt hij dan maar om hulp bij een lokale NGO. Die hij overigens niet financieel kan of wil ondersteunen voor haar diensten.
Mosterd na de maaltijd
De overheid heeft de beste bedoelingen met dit project, en wil uiteraard dat dit programma slaagt. Desondanks hebben ze van een eerder, soortgelijk project niets geleerd. Nog steeds biedt de overheid geen training of controle aan, terwijl ze wel verwachten dat de deelnemers na drie jaar hun lening afbetalen.
Wanneer onze organisatie (of een andere externe partij) niet helpt, zal hetzelfde gebeuren als de vorige keer. Het is een aardig idee dat de burgemeester een NGO benadert om te assisteren, maar het is wel mosterd na de maaltijd. Voor aanvang van het programma is niet goed nagedacht over de daadwerkelijke uitvoering ervan, en bovendien ontvangt de eerste groep vrouwen het geld volgende week al. En dat is uiteraard te kort dag om nog een training op te zetten.
Gewend geraakt aan NGO’s
Dit gesprek was typerend voor hoe ik ontwikkelingssamenwerking in Uganda heb beleefd. Vaak bieden we diensten aan die volgens velen (zowel Ugandees als internationaal) door de overheid aangeboden zouden moeten worden, of vormen we een vangnet voor diensten die er bij het uitrollen van overheidsplannen bij in schieten: bijvoorbeeld seksuele voorlichting op scholen, of geletterdheid voor volwassenen. Door deze diensten aan te bieden vormt de ontwikkelingshulp een referentiekader voor zowel de bevolking als de bestuursorganen.
Het lijkt erop dat Uganda eraan gewend is geraakt dat er voor veel (schrijnende) problemen een NGO aanwezig is om hulp te bieden. Dat druist in tegen de hoop en het doel van sustainable development, namelijk dat de lokale bevolking of bestuur uiteindelijk zélf zorg gaat dragen voor de oplossingen van problemen. Er wordt inmiddels verwacht dat er wel een NGO bijspringt wanneer een probleem is geconstateerd – zélfs door de overheid. Het is zaak om die verwachtingen te temperen, zodat de oplossingen in de toekomst ook van binnenuit komen.
Ga in gesprek
Daar ligt een rol voor beide partijen. Ontwikkelingshulporganisaties moeten beter luisteren naar de behoeftes van de bevolking. Dat kan heel simpel, door in gesprek te gaan met bevolking en bestuurders: wat zijn de problemen in dit gebied? Hoe denk je dat die het beste opgelost kunnen worden? Waar hebben jullie behoefte aan? Na het in kaart brengen van de behoeftes kunnen organisaties daar hun strategie op afstemmen. Daarnaast is het belangrijk om nauw met verschillende partijen in het gebied samen te werken, dus ook met de overheid. Alleen op die manier kan iedereen de vruchten plukken van het werk. Hopelijk, in de toekomst, kan de overheid haar programma’s dan van begin tot eind uitrollen, en trots zijn op haar resultaat. Wanneer ontwikkelingswerk overbodig raakt omdat de overheid dergelijke problemen zelf aanpakt, is het werk wat mij betreft pas écht geslaagd.
Lees ook de andere artikelen uit deze blogserie:
Deel 1: Een betere positie voor Ugandese vrouwen in Busembatia
Deel 2: Meisjesproblemen in Busembatia
Deel 3: Verliefd zijn in Busembatia, Uganda
Deel 4: Aandacht voor gendergelijkheid op Ugandese basisscholen
Deel 5: In beeld: gendergelijkheidsprojecten in Uganda
