Sheila tipt: 5 boeken die systemen ‘slayen’

Ze begon haar zoektocht op verzoek van haar moeder en zo werd ze de griot van de familie, degene die de verhalen doorvertelt. Het was een moeizame zoektocht, want de familie kende haar eigen geschiedenis niet: ‘deels omdat die hen van hogerhand ontnomen is en deels omdat ze die zelf vergeten waren’. ‘Het is inherent aan onze creoolse cultuur om niet achterom te kijken.’

Roline Redmond
De Doorsons: Op zoek naar een Afro-Amerikaanse slavenfamilie in het Caribisch gebied

In dit imposante boek beschrijft Ai het kleine verhaal van zijn familie tegen de achtergrond van een repressief systeem. De titel 1000 jaar vreugde en verdriet is ontleend aan een gedicht van zijn vader, die een groot dichter was. Het boek beslaat een kortere periode: ruim honderd jaar Chinese geschiedenis. Vader Ai Qing reisde als jongeman naar Parijs, klom later in China op in de Communistische Partij, viel vervolgens in ongenade en moest als staatsvijand naar een strafkolonie waar hem de smerigste vernederingen wachtten. De jonge Ai Weiwei ging mee in ballingschap. Later werd Weiwei een activistisch kunstenaar, gevierd en geroemd. Net als zijn vader raakte hij uit de gratie bij een regime dat zich geen raad wist met afwijkende vormen en gedachten. Hij woont nu in Portugal.

Ai Weiwei
1000 jaar vreugde en verdriet

De Belgische journalist Pieter Huyberechts wist kort na Dia’s dood door de zwijgmuur heen te breken die razendsnel rondom Reuzegom was opgetrokken. Hij tekende nauwgezet op wat er voorafging aan de fatale doop, zoals ontgroeningen in België heten. Het resultaat is een fascinerend verhaal over het superioriteitsdenken, de verachting van burgerlijk fatsoen en de daaruit voortvloeiende morele corruptie die altijd op de loer ligt bij besloten elitekorpsen. Het is ook het verhaal van een migrantenzoon die hoopte dat zijn toekomstkansen zouden verbeteren bij een genootschap dat bestond uit zonen van de rijkste families in het land.

Pieter Huyberechts
Sanda Dia: de doop die leidde tot de dood

Ze doet het in A Thousand Ships, dat over de Trojaanse oorlog vertelt door de ogen van de vrouwen die in de klassieken vooral objecten zijn: ze worden als oorlogsbuit verhandeld en verkracht. Ze doet het opnieuw in De kruik van Pandora, een geestige en scherpe vertelling waarin ze een stoet bekende vrouwen afgaat: Medusa, Medea, Pandora, Helena en zo verder. In de traditionele verhalen zijn zij gereduceerd tot wezens die uit pure slechtheid of gewoon uit onnozelheid problemen veroorzaken die de mannen moeten oplossen. Haynes geeft deze vrouwen een stem, een eigen wil, een eigen perspectief, gelaagdheid.

En op de vermoeiende vraag waarom je in godsnaam de verhalen uit de Odyssee zou willen horen vanuit het perspectief van Penelope of Circe (want ‘Het gaat toch gewoon om onze held Odysseus?’) geeft Haynes de enige juiste reactie: “Omdat ze voorkomt in het verhaal.”

Natalie Haynes
De kruik van Pandora

Woede, zag de jury ook, ‘die onverbloemd over onderdrukking gaat’. Die lees je vooral terug in de gedichten over het verwrongen zelfbeeld van vrouwen die opgroeien in een allesbepalende beeldcultuur.

Maxime Garcia Diaz
Het is warm in de hivemind