Mitchell Esajas een lintje geven doet niets tegen racisme

Tekst gaat verder onder het kader.

Gebaren als koninklijke onderscheidingen leiden op zichzelf niet tot systeemverandering als ze niet gekoppeld zijn aan acties die structureel racisme bij de wortel aanpakken, zoals hervorming van het onderwijs, herstelbetalingen en serieuze sancties op racisme zoals op antisemitisme. Helaas blijven inhoudelijke gesprekken dáárover uit.

Natuurlijk is zo’n ridderorde vandaag de dag vooral symbolisch en komen er geen paarden en zwaarden meer aan te pas. Toch mogen we de symbolische waarde van zo’n lintje, en de effecten ervan – zowel in onze gemeenschappen als in de bredere maatschappij – niet onderschatten. We zien bijvoorbeeld wat voor racistische reacties de onderscheiding van Esajas teweegbrengt en hoe krachtig het schijnbaar kan zijn om zo’n lintje aan te nemen in een sociaal-politiek klimaat waar extreemrechts alsmaar meer genormaliseerd wordt. Maar een lintje aannemen omdat je weet dat het racisten boos zal maken, is naar mijn mening geen serieuze antiracistische daad.

Door antiracisme te bekronen met een onderscheiding voor één persoon, wekt de staat het idee dat racisme (en dus antiracisme) een individuele kwestie is, wat het aanpakken van een structureel probleem in de weg staat; een probleem waar we allemaal in verbonden zijn en waar een collectieve strijd voor nodig is. Niet zelden worden activisten in dat proces tegen elkaar uitgespeeld voor een ereplekje in ons cultureel archief: wie krijgt de credits? Wie wordt financieel gesteund?

Zo berichtten onder meer NRC en Trouw over lintjes die teruggestuurd werden nadat Esajas de zijne in ontvangst nam. Dergelijke koppen wekken onder racistisch Nederland de indruk dat zij oververtegenwoordigd zijn in hun sentiment tegenover Esajas en de antiracismestrijd, terwijl het tot nu toe gaat over drie lintjes, wat neerkomt op zo’n 0,1 procent van de koninklijke onderscheidingen van alleen nog maar dit jaar. Media spelen in zekere zin dus in op de gevoeligheden van racistische burgers om relevant te blijven en doen dit ten koste van Esajas’ integriteit, want racisme loont. Letterlijk.

Tot slot: de onderscheiding van Esajas zou de antiracistische strijd in Nederland onderschrijven, maar Esajas kan nog steeds niet rekenen op bescherming of expliciete verdediging van de staat tegen het racisme dat hij nu meemaakt. Zolang die paradox blijft bestaan, blijf ik huiverig voor elk antiracistische gebaar vanuit gevestigde organisaties, instellingen en de staat, hoe prestigieus ze ook mag zijn. Totdat de koning, de koninklijke orde en de burgermeester van Amsterdam zich publiekelijk uitspreken tegen de hetze omtrent dat lintje, is dat lintje wat mij betreft niets waard.