Volgens de VN zijn al zeker drieënhalf miljoen Oekraïners hun land ontvlucht. Het merendeel van deze mensen komt in aanmerking voor tijdelijke bescherming op grond van de richtlijn. Mensenrechtenorganisaties zijn blij dat de regeling is aangewend, al zit er ook een wrang randje aan. Want hoe anders verloopt de gedwongen migratie van mensen die bijvoorbeeld Syrië ontvluchtten (6,6 miljoen sinds 2011) of de ruim 6 miljoen Afghanen die binnen of buiten de Afghaanse landsgrenzen op de vlucht zijn? Voor hen werd de regeling – die al sinds 2001 bestaat – niet in gang gezet.
In 1992, een jaar na het begin van het uiteenvallen van Joegoslavië, waren al ruim 2 miljoen mensen op de vlucht geslagen voor het geweld van de Joegoslavische oorlogen. De jonge Europese Unie worstelde gedurende de jaren 90 met de opvang. In mei 2000 kwam de Europese Commissie met een voorstel voor een ‘Richtlijn Tijdelijke Bescherming’. Deze richtlijn moest zorgen voor een fatsoenlijke en directe (tijdelijke) opvang als er sprake was van een massale toestroom van mensen in de Europese Unie. Een jaar later werd de richtlijn vastgesteld, maar op dat moment was er geen sprake (meer) van een massale toestroom. De richtlijn werd daarom niet direct geactiveerd, maar bleef wel bestaan.
‘Massale toestroom’
“Lidstaten probeerden eerder al de Richtlijn in gang te zetten
👍 Goed dat EU Temporary Protection Directive activeert, zodat wie conflict #Oekraine ontvlucht meteen bescherming krijgt.
❗️ EU-lidstaten moeten wel iedereen die het conflict ontvlucht – los van status of nationaliteit – #gelijk behandelen. @amnestyvl https://t.co/bi2WEBdlrW— Wies De Graeve (@DeGraeveWies) March 3, 2022
“Maar telkens was de conclusie van zowel de Europese Commissie als de Ministerraad dat zich op dat moment geen massale toestroom van vluchtelingen voordeed”, zegt De Graeve. In 2011 probeerden ‘slechts’ enkele duizenden Libiërs de EU te bereiken, en 94 procent van de ontheemde Irakezen was in 2015 nog binnen de Irakese landsgrenzen. Zonder een ‘massale toestroom’ kan de Richtlijn Tijdelijke Bescherming niet van kracht worden.
“Bij sommigen leeft de vraag waarom de EU nu ‘opeens’ zo ruimhartig vluchtelingen kon opvangen
Verschil met eerdere crises
“Veel EU-lidstaten krijgen nu veel directer te maken met vluchtelingen
Die Visegrád-landen, dat zijn Polen, Slowakije, Hongarije en Tsjechië. Zij weigerden lange tijd mee te werken aan de herverdeling van vluchtelingen en migranten uit Syrië en andere landen in Azië en Afrika. Juist in de twee V4-landen die aan Oekraïne grenzen (Polen en Slowakije) kwam de afgelopen weken een groot deel van de mensen die de Oekraïense oorlog ontvluchten aan.
Franssen denkt dat de Oost-Europese landen die eerder niet pleitten voor de Richtlijn Tijdelijke Bescherming zich nu meer dan voorheen gesteund voelen door de rest van Europa. Ontheemden mogen met de richtlijn in de hand namelijk kiezen in welke lidstaat zij hun rechten willen laten gelden. “Solidariteit en het delen van verantwoordelijkheid zijn uitdrukkelijk benoemd in de richtlijn, zowel op financieel vlak als wat betreft het feitelijke opvangen.” Bovendien betekent de Richtlijn een ontlasting van het ‘reguliere’ asielsysteem. “Het groepsgewijs erkennen van tijdelijk beschermden scheelt tijd, geld en menskracht. Daar ontstaat ook weer meer ruimte voor de behandeling van asielverzoeken van personen uit andere herkomstlanden.”
Onderscheid tussen vluchtelingen
“EU-beleid is helaas niet gericht op bescherming, maar op afschrikking
- De Raad van de Europese Unie (ook wel de Raad van Ministers of kortweg de Raad genoemd) is samen met het Europees Parlement het belangrijkste besluitvormingsorgaan op het gebied van EU-wetgeving. Namens elke lidstaat heeft een minister of een staatssecretaris zitting in de Raad. ↩︎
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
