Heeft stemmen op een nieuwe partij zin? (En andere dilemma’s)

Vijf inzichten die je bij deze dilemma’s kunnen helpen.

Op de korte termijn is ‘strategisch’ stemmen dus verleidelijk, maar op de lange is het maar de vraag hoe ‘strategisch’ het is. Je geeft je stem aan een partij waarmee je het niet per se het meeste eens bent. Daardoor wordt de Tweede Kamer een minder goede afspiegeling van de opvattingen in de maatschappij. Bovendien: waar baseren kiezers hun ‘strategische’ stem eigenlijk op? Hun voornaamste houvast zijn de peilingen in aanloop naar de verkiezingen, maar die wijken vaak af van de realiteit.

Toch betekent dat niet dat er om de haverklap nieuwe partijen de Tweede Kamer in komen. Bij de vorige verkiezingen haalden slechts twee van de zeventien nieuwe partijen (Forum voor Democratie en DENK) genoeg stemmen voor een zetel. Dit jaar doen er maar liefst 24 partijen voor het eerst mee. Hou dus rekening met de mogelijkheid dat een stem op een van deze partijen niet wordt vertaald naar een zetel. Maar wat gebeurt er dan met je stem, en is dat reden om deze partijen links te laten liggen?

En daar zit het risico: komt jouw partij één stem tekort voor die eerste zetel, dan worden alle stemmen op je partij verdeeld over de partijen die wel in de Kamer zijn gekomen. Vooral grote partijen profiteren van de rekenmethode die daarbij wordt gebruikt.2

Hoe ‘eenvoudig’ het dus ook is om in Nederland in de Tweede Kamer te komen, het blijft een risico: een stem voor de pro-Europese nieuwkomer VOLT kan terechtkomen bij de PVV, die wil dat Nederland uit de Europese Unie stapt.

Toen de Partij voor de Dieren in 2006 als nieuwkomer de Kamer in kwam, had die partij slechts twee zetels. Vijftien jaar later is de partij met drie zetels nog altijd klein van stuk. Maar door al die tijd een consequent geluid te laten horen, wist de partij voor menig wetsvoorstel een meerderheid te vinden. Op initiatief van de PvdD werd eind 2012 bijvoorbeeld een verbod op pelsdierfokkerijen ingesteld, werd vanaf 2015 snavelkappen in de ban gedaan en kwamen er strengere wetten voor dierproeven.

Partijen als de PvdD, SGP en GroenLinks laten dus zien dat een partij er ook vanuit de oppositiebanken voor kan zorgen dat onderwerpen op de agenda komen.

Tijdens de Gemeenteraadsverkiezingen van 2018 zorgde de organisatie ‘Stem Op Een Vrouw’ ervoor dat in de 70 grootste gemeenten 75 vrouwen met voorkeursstemmen werden verkozen. Het advies luidde: stem op een vrouw die volgens de peilingen nét niet in de Raad zou belanden. In 2019 leidde dezelfde oproep tot 42 extra vrouwen bij de Provinciale Statenverkiezingen. Op de site van Stem Op Een Vrouw zie je hoe de tactiek eruitziet: een rode stippellijn duidt aan welke vrouwen van welke partij waarschijnlijk wel gekozen gaan worden (die staan erboven) en wie aan boord gestemd moet worden (die staan eronder).

Besluit je op iemand te stemmen die lager op de lijst staat, vraag je dan dus af of je er oké mee bent als je stem alsnog gaat naar iemand die hoger op diezelfde lijst staat.

Een blanco stem is dus een manier om van je te laten horen zonder op een kandidaat te hoeven stemmen die je niet bevalt. Kun of wil je om wat voor reden dan ook niet naar het stemhokje, machtig dan iemand om namens jou te stemmen op de kandidaat van jouw keuze (of blanco). Je kunt dit zelfs op de dag van de verkiezingen nog regelen.