Een Israëlisch propagandafilmpje uit de jaren 40 waarop een Arabische man zijn grond verkoopt aan kolonisten. Beeld: Still uit Tantura
Mensenrechten

Docu ‘Tantura’: hoe herinneren Israëliërs en Palestijnen zich hetzelfde bloedbad?

Documentairemaker Alon Schwarz graaft in Tantura naar een slachtpartij in het Palestijnse dorpje uit de titel. Hij ontdekt dat hoe veel Israëliërs de ontstaansgeschiedenis van hun land zien niet strookt met de geschiedenis. ‘Veel Israëliërs verkeren in een voortdurende staat van ontkenning.’

Door 20 maart 2023
film politiek sociaal onrecht
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Aan een lange tafel zit een aantal hoogbejaarde Israëliërs op een rij. Het is een tafereel dat de kijker nieuwsgierig maakt: afwachtend staren ze in en langs de camera. De Israëlische documentairemaker Alon Schwarz, die zelf net als de meeste Israëliërs in het leger diende, brengt ze met een onmiskenbare reden in beeld, blijkt al snel. Zij maakten de Onafhankelijkheidsoorlog mee, die in de Arabische wereld al-Nakba heet, de Ramp.

De strijd barstte los nadat de VN in 1947 een resolutie aannam waarmee Palestina werd verdeeld in een Joodse en Palestijnse staat. Groot-Brittannië, dat Palestina tot die tijd bestuurde als mandaatgebied (een soort kolonie), zou zich terugtrekken. Het resultaat was een oorlog waarbij Israël zo’n 750.000 Palestijnen uit hun woonplaatsen verdreef. Geschat wordt dat er rond de 15.000 Palestijnse burgers omkwamen en zo’n 530 dorpen werden verwoest.

OneWorld geeft vrijkaarten weg!

OneWorld geeft 10 kaartjes weg voor Tantura, te zien op het Movies That Matter Festival op 26, 28 en 30 maart. Mail om twee kaartjes te winnen naar winnen@oneworld.nl. Wie het eerst komt, het eerst maalt! Je kunt zelf kiezen naar welke van de drie voorstellingen je wilt.

Kijk voor meer informatie en films op de website van Movies That Matter.

‘Ik heb alleen goede herinneringen’

Schwarz buigt zich in Tantura over de discrepantie tussen de termen ‘de Ramp’ en ‘de Onafhankelijkheidsoorlog’. Hij focust daarvoor op het Palestijnse kustdorpje Tantura, dat tot 1948 bekendstond als een idyllische vissersplek, gelegen aan de Middellandse Zee. Maar als in de zionistische1 Alexandroni Brigade de plaats binnendringt en 40 mannelijke dorpelingen koelbloedig executeert, is de idylle voorbij.

Zo uit je kritiek op Israël zónder jodenhaat

Van een gevecht was niet echt sprake. De Palestijnen – door Israëlische propagandisten omschreven als ‘kwaadaardig en wreed’ – boden nauwelijks weerstand. Toch bevestigen veel Israëlische oud-soldaten in de film de slachtpartij niet expliciet. Ze spreken in eufemismen. ‘Noem het geen vermoorden.’ En: ‘Als je doodde, dan deed je iets goeds.’ Een veteraan spreekt over collega’s die ‘de controle verloren’. Maar ook over de aanval op Tantura, die ‘een klassiek gevecht was’. Hij vergelijkt zichzelf en zijn medestrijders met Gary Cooper, een acteur die in Amerikaanse westerns vaak oorspronkelijke bewoners van Noord-Amerika doodschoot; een held in de ogen van sommige Amerikanen.
Ook geven veel veteranen aan dat ze zich maar weinig kunnen herinneren. ‘Ik heb alleen goede herinneringen, ik heb de slechte herinneringen uit mijn hoofd gebannen.’ Later in de film zegt een oud-soldaat iets interessants: ‘Wat we zien is niet wat we zien.’ En precies daar draait Tantura om: hoe de Israëliërs hun verleden zien, en hoe dat geenszins correspondeert met de realiteit.

Artikel gaat verder onder de foto.

Een Israëlische veteraan vertelt in ‘Tantura’ Palestijnen te hebben gedood, maar daar weinig gewetenswroeging over te hebben.Beeld: Still uit Tantura

Van geen kwaad bewust

Als Schwarz halverwege de film Palestijnen aan het woord laat die het bloedbad in Tantura meemaakten, ontmaskert hij die tegenstrijdigheid op pijnlijke wijze. Een bejaarde Palestijnse vrouw weet namelijk nog goed hoe het toen ging. Gedecideerd vertelt ze hoe ze destijds moest vluchten. Het trauma heeft zich diep in haar ziel geworteld. Haar geheugen, of het collectieve Palestijnse geheugen, drijft niet op eufemismen, ze heeft bovendien niets te verbergen. Maar dat Palestijnse collectieve geheugen wordt in het Westen systematisch onderdrukt: Israëlische getuigen zeggen zich geen kwaad te kunnen herinneren. Westerlingen willen niet weten van de macabere hoed en de rand, zoveel wordt in Tantura duidelijk.
“

Veel slachtoffers zijn begraven in Tantura op een plek waar nu een parkeerplaats is

Precies dat maakt historicus Teddy Katz in 1997 zichtbaar wanneer hij voor zijn masterscriptie talloze Israëlische oud-soldaten en Palestijnen interviewt die in 1948 in Tantura aanwezig waren. Het duurt echter niet lang voordat een rechter hem de mond snoert: de scriptie zou ‘niet op waarheid berusten’. Maar Katz heeft de audiotapes van toen nog, die Schwarz vakkundig in de film gebruikt. Onomstotelijk bewijs van hoe het verleden wordt begraven.

En dat verleden is letterlijk begraven: veel slachtoffers zijn begraven in Tantura op een plek waar nu een parkeerplaats is. Ze zijn weggestopt, verzwegen. Van het feit dat ze er ooit leefden is niets meer te zien. Een shot vanuit de lucht – gefilmd met drone – toont hoe Tantura na de inname een aangename toeristenbestemming is geworden voor Israëliërs die houden van surfen en zonnebaden.

De geschiedenis herhaalt zich

Toch opperen enkele hoogbejaarde Israëliërs dat er misschien monumenten moeten komen om de Palestijnse slachtoffers te herdenken. Want in Europa zijn ook talloze gedenkzuilen ter nagedachtenis aan de Holocaust, merkt een oude Israëlische vrouw op. Eerder in de film komt de Shoah al ter sprake wanneer een veteraan opmerkt ‘dat er ook mensen uit de kampen meevochten’. Het is een schrijnende gewaarwording: de geschiedenis herhaalt zich. Schwarz strooit op die manier zout in een wond die nooit is geheeld.

Artikel gaat verder onder de foto.

Een Palestijnse man (r) vertelt over het bloedbad van Tantura, en hoe het dorp een toeristische trekpleister voor Israëlische badgasten werd.Beeld: Still uit Tantura
Zo toont de documentairemaker aan wat het voor Israël en Palestina zou betekenen als je de geschiedenis recht zou doen. Dan zou je dus vooral in Israël op grote weerstand stuiten. Historici leggen in de film uit waarom: de reputatie van het land zou in de ogen van Israëliërs worden geruïneerd; Israël is immers het land van het uitverkoren Joodse volk.

Vandaar dat een oudere Israëlische vrouw tijdens een interview stelt dat het haar ‘niet uitmaakt’ of het historisch vraagstuk wordt opgelost. Net zoals, zo lijkt Schwarz te insinueren, het hun niet uitmaakt hoe Israël vandaag de dag met de Palestijnen omgaat: ook daarvan toont Tantura voortdurend voorbeelden. De vrouw verkeert, net als veel landgenoten, in een oneindig durende staat van ontkenning. Schwarz heeft echter in interviews gesteld dat als Israël het gruwelijke verleden onder ogen komt, de tweestatenoplossing een stap dichterbij zou zijn. In Tantura suggereert hij dat zijn land dan het boetekleed aan zou moeten trekken. Dat lijkt niet per definitie onhaalbaar, maar wel érg ver weg.

‘Noem het ‘conflict’ tussen Israël en Palestina wat het is: een bezetting’

Journalist Esha Guy Hadjadj waarschuwt voor zulke ‘neutrale’ formuleringen.

In Until Tomorrow zijn álle kinderen volwaardig kind

De film toont de onvoorwaardelijke liefde van een moeder.

  1. Zionisten streven naar een onafhankelijke, Joodse staat (Israël). Ze zijn niet per se tegen een tweestatenoplossing. Regisseur Schwarz noemt zichzelf ook zionist. ↩︎

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —  € 8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —  € 6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
 Totaal
Subtotaal in winkelwagen € 0,00
Besteltotaal € 0,00

  • € 0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons