Je Duitse buurvrouw woont net vijf maanden in Nederland; zij mocht gisteren haar stem uitbrengen voor de gemeenteraadsverkiezingen. Je Eritrese vriend woont hier al vier jaar, en mag niet stemmen. Toch heeft hij een geldige verblijfsvergunning en spreekt hij Nederlands. Je buurvrouw heeft geen Nederlandse papieren en spreekt geen Nederlands. Hoe zit dat?
EU-burgers die in Nederland wonen hebben kiesrecht onder dezelfde voorwaarden als Nederlanders, zo blijkt. Ze mogen stemmen en gekozen worden. Niet-Nederlanders en niet EU-burgers, zoals expats en vluchtelingen, krijgen alleen een stempas nadat ze vijf jaar onafgebroken in Nederland hebben gewoond. Aha, Fort Europa zit erachter. De buitengrenzen van Europa bepalen in hoeverre iemand stemrecht in Nederland heeft. Die grenzen hebben dus invloed op onze samenleving en scheiden mensen hier van elkaar.
Vorig jaar wilden de VVD, de SGP, het CDA en de PVV die termijn van vijf jaar nog verlengen naar zeven. Nederlanderschap is ‘het hoogste goed’, zei toenmalig staatssecretaris Klaas Dijkhoff. Voor de PVV was die zeven jaar nog te kort: zij bepleitten tien jaar. “Nederlander worden moet een ambitie worden: iets van bloed, zweet en tranen”, zei Kamerlid Machiel de Graaf. Uiteindelijk sneuvelde het wetsvoorstel in de Eerste Kamer.
Zolang je niet bent ‘ingeburgerd’ mag je niet meebeslissen over de toekomst van het land, is het achterliggende idee. Eerst integreren, een examen over onze cultuur afleggen en de taal leren, dan pas krijg je stemrecht en mag je met ons meedoen. En voor wie het nog niet doorhad: EU-burgers zijn al ‘ons’, dus die horen er automatisch bij.
Meedoen
Hoe draagt deze vorm van uitsluiting in hemelsnaam bij aan integratie? Waarom betrekken we inburgeraars niet meteen bij het politieke proces, zodat ze kunnen zien wat dit fantastische Nederlanderschap inhoudt? Wie in een stad woont, mag daar toch best iets over te zeggen hebben? Dat vinden meer mensen.
Jelle de Graaf, lijsttrekker van de Piratenpartij, wil een symbolisch stadspaspoort voor elke Amsterdammer. Alle Amsterdammers ontvangen dit paspoort en mogen bij de gemeenteraadsverkiezingen stemmen en verkozen worden. Dit zou ook gelden voor vluchtelingen, ongedocumenteerden én expats. “Om te stemmen, moet iemand zich Amsterdammer voelen en op zoveel mogelijk manieren betrokken zijn bij deze stad,” vertelt hij OneWorld. BIJ1 heeft het voorstel omarmd en ook GroenLinks is enthousiast.
Vorig jaar september werd een motie van de Piratenpartij in stadsdeel West in Amsterdam aangenomen om vluchtelingen en expats de mogelijkheid te geven zich verkiesbaar te stellen. Volgens de Graaf moeten ook expats meer betrokken worden bij de stad: “Ik daag ze uit, kom uit die dure huizen en stem.” En De Graaf wil verder gaan: ook ongedocumenteerden moeten kunnen stemmen. “Er wonen rond de 17 duizend ongedocumenteerden in Amsterdam. Andere partijen hebben het de hele tijd over ‘meedoen’, maar uitsluiten is niet meedoen. Juist door mensen te laten stemmen betrek je ze bij de politiek.”
Om de aangenomen motie van de Piratenpartij uit te voeren, is een grondwetswijziging nodig – en dat kan nog jaren duren. Al is stemrecht voor vluchtelingen nu ongrondwettelijk, het uitsluiten van mensen om dit soort redenen vindt De Graaf “niet meer van deze tijd”. Volgens hem moet de stad Amsterdam voorop staan op het gebied van politieke vernieuwing en ‘radicaal’ tegen het landelijke beleid ingaan dat naar zijn mening de Universele verklaring van de Rechten van de Mens schendt.
Als we willen dat mensen ‘meedoen’, moeten we ze ook echt betrekken bij de stad. Dus laten we die radicale stap zetten.
