“Juf, ik word naar als ik dingen over slavernij zie.” Farah, een 10-jarig Dominicaans meisje, klampte zich aan mij vast. Ze was mijn leerling en ik haar juf tijdens een Amsterdamse zomerschool. Het thema was ‘geschiedenis’. We waren beland bij de Gouden Eeuw en het lesmateriaal bracht ons naar het VOC-schip van het Scheepvaartmuseum. Tijdens de rondleiding deed ze af en toe haar ogen dicht, terwijl ik haar begeleidde langs tekeningen van slavenschepen en de afschrikwekkende verhalen die erbij stonden. Sommige kinderen troostten haar, anderen keken haar glazig aan.
Een enkeling riep dat ze zich niet moest aanstellen. Al snel had Farah een weerwoord waar je u tegen zei. Ze was een verademing. Tijdens de lessen had ze al een sterke mening. Bij onze brainstorm over de VOC riep ze ‘slavernij’ en ‘slechte mensen’ als suggesties om deze periode in zelfstandige naamwoorden te duiden, wat ik duidelijk voor alle kinderen op het bord schreef.
“Al snel had Farah een weerwoord waar je u tegen zei.
Geschiedenislessen zagen er een aantal decennia geleden heel anders uit. Mijn moeder vertelt graag verhalen over haar schooltijd in Turkije. De leraar riep haar wekelijks naar voren. Voor het bord moest ze grote stukken uit het hoofd voordragen. Over het Ottomaanse rijk en alle voorgaande heerschappijen. Over de overwinningen die ‘ze’ keer op keer hadden behaald. Ze was toen net zo oud als Farah nu. “En al die mensen die zijn gestorven tijdens de strijd, is dat wel oké?”, vraag ik haar dan. “Wat is gebeurd, is gebeurd”, antwoordt ze vervolgens. Haar geschiedenisles was ook niet bedoeld om het denken te stimuleren. Dat is nu anders, onder meer door de makkelijke toegang tot informatie. Kinderen zijn zich nu al op jonge leeftijd bewust van de maakbaarheid van verhalen en geloven niet alles wat ze krijgen voorgeschoteld.
Niet ieder kind is zoals Farah. Ik begeleidde nog twintig anderen, die zich ieder op hun eigen manier bewust waren van hun omgeving. Onderwijs zal in de toekomst meer zijn dan louter kennisoverdracht. De schooltijd is hét moment om te leren en tegelijkertijd te kunnen meedenken over hedendaagse onderwerpen. Dat gebeurde al op deze zomerschool in Amsterdam, waar Farah uiteindelijk weigerde deel te nemen aan de rondleiding, omdat ze wist dat we op een andere manier met het slavernijverleden moeten omgaan. Dit legde ze die dag uit aan haar klasgenoten en ik zag hoeveel effect het had. Het is tijd om kinderen zoals Farah meer te betrekken in het onderwijs. Zij zijn immers de opiniemakers van de toekomst.
