Strenge abortuswetten eisen jaarlijks bijna 70.000 levens

Een land met een buitengewoon strenge abortuswet is Brazilië. Abortus is er onder bijna alle omstandigheden verboden en maakt jonge slachtoffers: onderzoekers hoorden in 2019 het verhaal van een zestienjarig meisje dat ongewenst zwanger werd in de derde van de middelbare school in Rio de Janeiro. Ze schafte op de zwarte markt medicijnen aan die een abortus moesten opwekken. Toen ze hevige buikpijn kreeg en in het ziekenhuis belandde, durfde ze niet over de medicijnen te vertellen uit angst voor gevangenisstraf. Haar moeder vertelde het verhaal, want de artsen beseften te laat wat er aan de hand was en haar dochter bloedde dood.

Opnieuw illustreert Brazilië de realiteit van strenge abortuswetten: het land heeft een van de strengste abortuswetten ter wereld, en heeft ook een van de hoogste abortuscijfers. Jaarlijks ondergaan 44 op de 1000 vrouwen1 tussen 15 en 44 jaar een abortus (in Nederland is dat 8 op 1000). Dat levert ieder jaar volgens medisch tijdschrift The Lancet een half miljoen illegale zwangerschapsbeëindigingen op, waaraan tweehonderd mensen overlijden.

Ook in Afrika is het slecht gesteld; de helft van alle abortussen is er onveilig. Met name Senegal kent een extreem restrictieve abortuswet. De vrouwengevangenissen zitten er vol met gedetineerden die beschuldigd zijn van abortus of infanticide (kindermoord), na drugshandel de meest voorkomende ‘misdaad’ onder vrouwen. Twee derde van de abortussen wordt er uitgevoerd door een ongetraind persoon, en in meer dan de helft van de gevallen treden er dan ook complicaties op die het leven van de zwangere kunnen kosten. Volgens een rapport van de International Federation For Human Rights zijn onveilige abortussen de oorzaak van 20 procent van de kraamsterfte.

Liberale abortuswetgeving alleen is geen garantie tegen kraamsterfte. Zowel in India als in Zambia werd abortus al in de jaren 70 gelegaliseerd; toch is de kraamsterfte er onverminderd hoog. Het maatschappelijke taboe op abortus is er nog altijd groot en het ontbreekt in deze landen aan medische voorzieningen waar mensen terechtkunnen om hun zwangerschap veilig af te breken, waardoor ze toch kiezen voor de onveilige variant.

De praktijk toont dat het anders kan. In 1989 had Roemenië het hoogste kraamsterftecijfer van Europa, en negen van de tien gevallen betrof mensen die overleden aan complicaties na een onveilige abortus. Dictator Ceaușescu had namelijk zo’n beetje alle voorbehoedsmiddelen in de ban gedaan en strikte wetgeving tegen abortus ingevoerd, om zo bevolkingsgroei te stimuleren. Maar zodra de dictator was verdreven, schafte de nieuwe regering de anti-abortuswet af, maakte veilige abortussen toegankelijk en verbeterde het beleid voor reproductieve gezondheid.

Het aantal onveilige abortussen en de daaraan gerelateerde kraamsterfte daalde drastisch. In 1989 overleden in Roemenië nog 170 op de 100.000 vrouwen als gevolg van zwangerschap en geboorte, inmiddels is dat gedaald tot 9 op de 100.000: niet veel hoger dan in Frankrijk of Duitsland. Het laat het beste recept zien om sterfte onder zwangere mensen terug te dringen: een combinatie van nationale campagnes over gezinsplanning en seksualiteit, een fijnmazig gynaecologisch netwerk in de eerstelijns gezondheidszorg dat zoveel mogelijk mensen bereikt, in de stad en op het platteland breed beschikbare voorbehoedsmiddelen én legale toegang tot veilige abortus.