In sommige landen is abortus helemaal verboden
Een aantal Europese ministaten, die vaak erg conservatief of katholiek zijn, houden er heel eigen wetten op na. In Malta, sinds 2004 lid van de Europese Unie, is abortus zonder uitzondering verboden. Hetzelfde geldt voor Vaticaanstad. In Andorra en Liechtenstein is abortus in de meeste gevallen illegaal. Wie in deze staten een abortus ondergaat, uitvoert of een ander daarbij helpt, riskeert een gevangenisstraf die kan oplopen tot meerdere jaren. In Andorra en Liechtenstein mag abortus alleen als dit noodzakelijk is om het leven van de zwangere persoon te redden.
Nood breekt ook in deze landen wet. En dus reizen mensen naar het buitenland om een zwangerschap te beëindigen, of voeren in eigen land een illegale abortus uit. Dat gebeurt vaak thuis, met pillen die online besteld worden en tot ongeveer twaalf weken zwangerschap gebruikt kunnen worden. Als er nazorg nodig is of complicaties optreden, durven mensen niet altijd naar het ziekenhuis te gaan, omdat het innemen van de pillen verboden is. Soms gebeurt abortus met hulp van al dan niet medisch geschoolde derden. Buiten de veilige, hygiënische omgeving van een ziekenhuis brengen deze ingrepen heel wat risico’s met zich mee, zoals hevig bloedverlies en soms levensbedreigend infecties.
Tot september 2021 kon dwergstaat San Marino zich ook in het bovenstaande rijtje scharen: abortus was er wettelijk verboden al werd het in de praktijk meestal gedoogd als het leven van de zwangere persoon in gevaar was. Met een referendum werd abortus gelegaliseerd.
In sommige landen is abortus zeer beperkt mogelijk
In landen waar abortus wel is toegestaan, kan de wetgeving het een zwangere nog altijd zeer moeilijk maken. De Poolse wetgeving is hierin een uitschieter. Abortus is er enkel toegestaan in geval van incest, verkrachting of als de zwangere persoon in levensgevaar verkeert. Tot oktober 2020 was een ernstige misvorming van de foetus ook een geaccepteerde reden, die in 98 procent van de gevallen werd aangedragen. Verkrachting en incest zijn moeilijk te bewijzen en de wet is op dat vlak erg onduidelijk. Zelfs mensen die in aanmerking zouden komen voor een legale abortus, krijgen die daardoor niet altijd.
Elk jaar vinden in Polen (een land van 38 miljoen inwoners) minder dan 2000 legale abortussen plaatsen. Belangenorganisaties schatten dat zo’n 200.000 mensen illegaal of in het buitenland een abortus ondergaan.
“Tot 2018 kon je in Ierland tien jaar cel krijgen voor het gebruik van abortuspillen
In Ierland was abortus 2018 bij wet verboden – zelfs in het geval van verkrachting, incest of ernstige lichamelijke afwijkingen. Op het gebruik van abortuspillen stond een gevangenisstraf van meer dan tien jaar: de strengste abortuswetgeving van heel Europa.
Vanaf 1990 kwamen er regelmatig gevallen in het nieuws van mensen die overleden omdat artsen weigerden abortus uit te voeren. Het overlijden van Savita Halappanavar in 2012 leidde tot grote verontwaardiging en protest. De 31-jarige vrouw overleed door bloedvergiftiging na een miskraam. Volgens haar omgeving zou zij nog in leven zijn als zij op tijd toestemming voor een abortus zou hebben gekregen.
In de achttiende en negentiende eeuw probeerden overheden dalende geboortecijfers op te krikken. Ze benadrukten dat iedereen kinderen zou moeten krijgen en propageerden de zogenaamde ‘biologische rol’ van de vrouw als moeder. De laatste jaren duikt dit soort ‘pronatalistisch’ overheidsbeleid weer in Europa op.
Zo wil premier Orbán in Hongarije mensen die meer dan vier kinderen krijgen belastingvoordelen geven en schafte zijn regering genderstudies af omdat die deze ‘biologische rol’ zouden ontkennen. In Polen en Italië verspreiden regeringspartijen vergelijkbare denkbeelden, onder andere via het onderwijs. Zo ontmoedigt de overheid in Polen seksuele voorlichting op school en probeerde de PiS-partij seksuele voorlichting zelfs strafbaar te maken. Jongeren leren daardoor niet hoe ze een zwangerschap kunnen voorkomen of afbreken. Polen heeft het hoogste aantal tienerzwangerschappen van de Europese Unie en er vinden jaarlijks naar schatting tegen de 150.000 illegale abortussen plaats.
In Spanje probeerde de christelijk-conservatieve partij Partido Popular in 2014 het recht op abortus te beperken tot personen die zwanger raakten na verkrachting of wier gezondheid bedreigd wordt. Het wetsvoorstel werd geschrapt, maar de partij blijft proberen de wetgeving aan te scherpen. De regerende PSOE is hiertegen.
Ook ‘liberale’ landen maken het zwangere mensen lastig
Tot hoeveel weken zwangerschap een abortus is toegestaan, verschilt sterk per land. In het Verenigd Koninkrijk is dat 24 weken, in Duitsland 12 en in Frankrijk sinds begin 2022 14 weken. In Nederland mag abortus tot het moment waarop de vrucht buiten het lichaam zou kunnen overleven. Voor het strafrecht ligt deze grens bij 24 weken, maar artsen houden in de praktijk 22 weken aan, omdat zij tot op twee weken nauwkeurig de duur van de zwangerschap kunnen bepalen.
In sommige landen bepaalt de wet dat abortus pas mag worden uitgevoerd na een aantal dagen ‘bedenktijd’. In sommige Europese landen (zoals België en Hongarije) staat bovendien in de wet dat wie abortus aanvraagt, vooraf advies moet inwinnen bij een psycholoog of psychiater. In Nederland is de reflectieperiode (van 5 dagen) niet zo lang geleden verdwenen: in februari van dit jaar stemde een grote meerderheid van de Tweede Kamer daar al voor. Vorige week keurde de Eerste Kamer de wetswijziging goed.
“In Italië weigert meer dan 70 procent van de artsen om abortus uit te voeren
In veruit de meeste Europese landen mogen zorgverleners weigeren abortus te verlenen om religieuze of morele redenen. De meeste Europese landen verstrekken geen gegevens over gewetensbezwaarders, met uitzondering van Italië, waar iets meer dan 70 procent van de artsen op voorhand weigert een abortus uit te voeren. Dit leidde in 2016 tot de dood van de 32-jarige Italiaanse Valentina Milluzzo: haar werd een levensreddende abortus ontzegd toen ze in het ziekenhuis een miskraam kreeg.
Wat als abortus in de buurt geen optie is?
Een eerdere versie van dit artikel verscheen op OneWorld.nl op 11 maart 2020. Nadien is het artikel geüdpatet naar de actualiteit.
- Bulgarije, Denemarken, Griekenland, Hongarije, Italië, Luxemburg, Polen, Slowakije en Spanje – de precieze leeftijd waaronder toestemming nodig is verschilt. ↩︎
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
