Miskraam? Moord, zegt de abortuswet in El Salvador

De agenten brachten Teodora naar een cel. Ze verloor veel bloed, viel om de haverklap flauw en als ze bij bewustzijn kwam, kreeg ze stuiptrekkingen. Uit vrees dat ze zou sterven, brachten de bewakers haar naar het ziekenhuis. “Toen ik ’s ochtends wakker werd, lag ik met mijn voet geboeid aan het ziekenhuisbed. Rondom mijn bed stonden journalisten die vroegen waarom ik mijn baby had vermoord.”

“Sinds 1998 verbiedt El Salvador abortus onder alle omstandigheden”, vertelt Alejandra Romero (33), een advocaat van de Agrupación. Het strafwetboek met de titel ‘Misdaden tegen het leven van mensen in wording’, voorziet geen uitzonderingen. “Ook niet als het meisje minderjarig is of verkracht, wanneer de foetus niet levensvatbaar is of het leven van de vrouw in gevaar is”, vertelt Romero.

“Het totale verbod op abortus straft niet alleen vrouwen die een abortus ondergingen, maar leidt ook tot een klimaat dat vrouwen verdenkt als hun zwangerschap geen gezonde baby oplevert”, legt de jonge advocaat uit. In zo’n geval kan een rechter vermoeden dat je hebt geprobeerd de zwangerschap af te breken, en je veroordelen voor poging tot moord. El Salvador is het enige land dat zo veel mensen zo lang opsluit voor wat eigenlijk complicaties tijdens de zwangerschap of bevalling waren.

Romero: “Pas wanneer men welgestelde vrouwen, mannen of artsen gaat vervolgen, zal de wet versoepelen. Zij lopen nu niet alleen minder risico’s op verloskundige noodgevallen, ze kunnen bovendien kiezen voor een veilige abortus. Ze reizen naar het buitenland waar het legaal is, kopen een dure illegale abortuspil of ze gaan naar een privéziekenhuis waar artsen minder gebonden zijn aan bureaucratische en sociale controle.”

De combinatie van religieus fundamentalisme en een uiterst patriarchale cultuur is gevaarlijk voor zwangere mensen. Zeker in een van de gewelddadigste landen ter wereld, wat El Salvador per slot van rekening is. Ondanks het geweld tegenover vrouwen idealiseert de Salvadoraanse maatschappij de moederfiguur. “Een vrouw moet zich opofferen voor haar kinderen. Haar functie is moeder zijn”, legt Luzmilla Argueta, een andere arts, uit. “Vrouwen moeten alle kinderen krijgen die God en hun echtgenoot hun geven. Desnoods sterven ze al barend, dan is dat Zijn wil.”

Gaandeweg vond ze haar weg. “De eerste vijf jaar verzweeg ik waarvoor ik opgesloten zat. In mijn gevangenis zaten nog zeventien vrouwen zoals ik, veroordeeld als moordenaar voor complicaties tijdens de zwangerschap of bevalling. Pas toen de Agrupación ons samenbracht, realiseerde ik me dat ik niet alleen was.”

Burgos ziet veranderingen in het land: “Toen het wetsvoorstel er in 2018 lag, riepen veel mensen volksvertegenwoordigers op het voorstel goed te keuren. Onder meer het grondwettelijke hof, het ministerie van Volksgezondheid, de directeur van het moederziekenhuis, studentenverenigingen en de vereniging van gynaecologen, zelfs enkele rechtse politici. Hoewel we er niet in slaagden de wet te versoepelen, veroorzaakte onze campagne wel een verandering in de publieke opinie.”

In mei van dit jaar wisten feministische organisaties de 65ste vrouw vrij te krijgen die veroordeeld was voor moord na een miskraam of een andere complicatie tijdens de zwangerschap. Er zouden op dit moment nog drie vrouwen met die veroordeling vastzitten.

* Dit artikel verscheen in het voorjaar van 2018 als tweeluik op OneWorld.nl. Het is nadien geactualiseerd. De leeftijden van de geïnterviewden zijn bijgewerkt. Het werd mede mogelijk gemaakt door het Postcode LoterijFonds van Free Press Unlimited.