Moeten wij als duurzaam tijdschrift nog wel op papier verschijnen?

Is het echt zo slecht als je OneWorld (ook) op papier leest? Go green, go paperless, was lang het devies. Maar ook elke blog of tweet heeft zo zijn klimaatafdruk. ‘Als internet een land was, zou het het op vijf na meest vervuilende land ter wereld zijn.’

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
De vorige keer dat ik met het hoofd op het hakblok mijn vervuilende kinderwens ter discussie stelde, riep dat niet enkel positieve gevoelens op bij ons online publiek. Zo twitterde iemand: “Wat een onzin om aan zo’n onderwerp een stuk te wijden. En dan al helemaal op dat vervuilende papier.”

Ja, wie kaatst kan de bal verwachten en zo krijgen we als uitgesproken duurzaam blad vaker het verwijt dat het best wel dom is dat we al die duurzame verhalen op bomenverslindend papier drukken. Sommige lezers maakten om die reden de overstap naar een digitaal abonnement.

De oorspronkelijke versie van dit artikel verscheen op OneWorld in 2018.
Enkele details zijn aangepast conform de huidige situatie.

Go green

Digitaal lijkt, behalve ‘gratis’, ook vrij van milieuvoetafdruk. Zoals de voormalige techjournalist van The New York Times, Allan Carr het beschreef: ‘We kunnen obsessief zijn over het licht uitdoen als je een kamer verlaat, maar tegelijkertijd spenderen we net zo makkelijk uren aan rotzooien op internet zonder na te denken over de energie die ons scherm oplicht, onze chip verwarmt en het datacentrum afkoelt waarmee we verbonden zijn. Hoeveel twitteraars denken aan energie voordat ze twitteren? Hoeveel bloggers denken daaraan voor ze bloggen? Ik zeker niet.’

Papieren media en digitale media zijn qua milieuvoetafdruk niet echt te vergelijken, weet ik na raadpleging van adviseur energie-besparing Marlon Mintjes van Milieu Centraal: “Er is niet veel zinnigs over te zeggen omdat er niet één milieuparameter is om beide op te vergelijken.” Bij papier hebben we het over water- en landgebruik, chemicaliën, transport. Bij online media moeten we naast de energie die verbruikt wordt door internetservers, kijken naar de apparaten waarop mensen die media lezen, en de grondstoffen die daarvoor gewonnen zijn. En dan hebben we de groeiende berg e-waste nog, de snelst groeiende soort afval waar nog maar heel weinig van gerecycled wordt.

Als het een land was, zou internet het op vijf na meest vervuilende land ter wereld zijn

Maar op het gebied van energieverbruik is er wel degelijk een flinke voetnoot te plaatsen bij de belofte van go green, go paperless. De Nederlandse energiecommisaris Ruud Koornstra maakt zich zorgen over ons digitale dataverbruik, dat hij een ‘sluipmoordenaar’ noemt. “Dit jaar zal ongeveer 15 procent van alle elektrisch opgewekte energie ‘verdwijnen’ in deze industrie. En zestien maanden later zal deze vraag weer verdubbeld zijn. Een trend die al jaren dit patroon volgt en voorlopig nog niet geremd wordt.” En dat komt vooral door die grenzeloosheid van het gebruik die Carr beschreef en die bovendien steeds groter wordt naarmate het internet sneller en efficiënter wordt.

Vies land

Als het een land was, zou internet het op vijf na meest vervuilende land ter wereld zijn, lees ik in het Clicking Clean Rapport van Greenpeace uit 2017. Van al het energieverbruik gaat 7 procent naar de IT-sector. Die energie wordt grotendeels verbruikt in de datacentra, waar servers enorme hoeveelheden data opslaan en verwerken. Die servers staan 24 uur per dag aan en moeten gekoeld worden.

Een e-mail met een flinke bijlage veroorzaakt net zo veel CO2- uitstoot als dat je water opwarmt voor twee koppen thee

Zo kost alles, een e-mail versturen, een filmpje downloaden, je Facebook-tijdlijn bekijken, daadwerkelijk energie. Een e-mail met een flinke bijlage lezen blijkt net zo veel CO2- uitstoot te veroorzaken als dat je water opwarmt voor twee koppen thee. Al die ongelezen tabjes van eventueel interessante artikelen die je bovenin je browser open hebt staan, kosten dus ook niet ‘niets’ en blijven energie slurpen tot je ze sluit.

Ik bel met Fred Langendoen, OneWorlds’ consultant op het gebied van papier en drukwerk, en zelfverklaard papiergek. Hij is duidelijk geërgerd over de manier waarop zijn werk steeds als vervuilend weggezet wordt. “Een brief van één A4 versturen kost de helft minder aan CO2 dan een email met bijlage lezen. Maar je ziet bij het soort mensen dat jullie blad leest, dat het allemaal tussen de oren zit.”

Volgens Langendoen is de weg naar duurzaam mediagebruik geplaveid met onjuiste aannames. “Zo deed ik jarenlang het magazine van Greenpeace. Dat ging eerst in een papieren wikkel, maar dat bleek minder duurzaam dan plastic te zijn. We stuurden een brief naar de lezers dat we uit milieu- overwegingen toch overgingen op plastic. Er volgden een hele hoop opzeggingen.”

Het meest duurzame voor OneWorld zou papier van gras van landbouwbedrijven zijn

Hij stuurt me een folder van de vereniging van papiermakers, die onder de naam Two Sides een campagne hebben opgezet om het slechte imago van papier op te poetsen. Hun belangrijkste argumenten: papier is recyclebaar en van wat we in Nederland gebruiken, is inmiddels 72 procent daadwerkelijk hergebruikt. Langendoen: “Bovendien worden er voor elke gekapte boom zes teruggeplaatst, anders houden de papierfabrieken hun bossen niet op peil.” Die bossen nemen CO2 op en bij het maken van papier wordt 58 procent van de nodige energie geleverd door de verbranding van biomassa.

Hoewel er vraagtekens te zetten zijn bij de duurzaamheid van biomassa verbranden, is het volgens het Intergouvernmental Panel on Climate Change wel zo dat het overeind houden van grote productiebossen een grote bijdrage levert aan het gezond houden van ons klimaat. Maar die papierindustrie doet ook nog altijd energieslurpende dingen, meestal uit kostenoverwegingen, zegt Langendoen.

De meeste kinderboeken komen uit China, waar ze goedkoop gedrukt worden

Zo komen de meeste kinderboeken in Nederland uit China, waar ze goedkoop gedrukt worden. “En het eerste deel van het houttransport is vaak duurzaam, wanneer de boomstammen in de rivier gegooid worden om naar de papierfabriek te drijven. Een bekend beeld uit horrorfilms als Insomnia. Maar daarna moet het sowieso met vrachtwagens of schepen vervoerd worden.”

En ook door OneWorld worden er vreemde keuzes gemaakt, volgens hem. We drukken zo dichtbij mogelijk, gewoon in Nederland, in een drukkerij waar een groot deel van de energie uit waterkracht komt, prima. Maar bij ons gerecycled papier zijn nog wel kanttekeningen te plaatsen. “Voor verpakkingen mag gerecycled papier grauw zijn en is het dus een betere keuze.” Maar voor het drukken van ons magazine, moet het ingezamelde papier eerst van inkt ontdaan worden om het minder grauw te maken. Daar komen veel chemicaliën bij kijken en het is een energie-intensief proces.

Alleen als de fabriek heel energie-efficiënt werkt, en goed let op afvalstoffen en waterverbruik kan dat dus uit. Bovendien kun je vezels maar een beperkt aantal keer hergebruiken en is er dus altijd nieuw ‘houthoudend’ papier nodig om gerecycled papier te kunnen maken. “Het meest duurzame voor OneWorld zou papier van gras van landbouwbedrijven uit Duitsland zijn, wat ik jullie aanbood. Maar dat zag er wat groenig uit en dat wilden jullie niet. Nu is die leverancier failliet.” Mistakes were made.

In gesprek met Amazon

Hoe proberen online media hun voetafdruk te verkleinen? De Correspondent, het online medium dat een aantal lange artikelen met mooi beeld per dag plaatst en een lading ongelofelijk constructieve en inhoudelijke reacties krijgt, maakt van de vergroening van hun online blad – zoals het De Correspondent betaamt – een langlopend en publiek project.

Hun correspondent Klimaat en Energie, Jelmer Mommers, laat weten dat hun dataverkeer vergroenen “een work in progress is. Hosting, servers, dataverkeer zijn allemaal ‘niveau 3’ van uitstoot, dat wil zeggen uitstoot via andere partijen en dus moeilijk vat op te krijgen. We proberen dat wel, maar partijen als Amazon zijn niet eenvoudig te beïnvloeden.” Toch is “voor de hoeveelheid dataverkeer die wij nodig hebben Amazon nu de beste partij”, en dus niet een volledig groene en kleinere partij als het Amsterdamse Greenhost.

Netflix claimt energieneutraal te zijn, maar regelt dat via certificaten

Vandaar dat als ik naar de website van De Correspondent surf, ik via de add-on van The Green Web Foundation een grijs verdrietig mannetje in mijn zoekbalk zie verschijnen. Een leuk speeltje dat je helpt om websites met groen servergebruik te vinden. Na veel zoeken zie ik een groene smiley bij de website van Milieudefensie en die van bijenlint.net. Maar bijvoorbeeld niet bij die van Greenpeace en, helaas, ook niet op die van OneWorld. Ook wij moeten dus nog werken aan hoe we doen wat we beloven.

Bedrijven wassen met certificaten hun grijze stroom groen

De Correspondent wil volgens Mommers “in gesprek gaan” met Amazon, waar volgens het rapport van Greenpeace ondertussen 17 procent van het dataverkeer op groene energie draait en het de ambitie is om helemaal energieneutraal te worden.

Het is goed dat ze dat gesprek aangaan, want hoewel we de laatste jaren veel juichverhalen horen over de groene datacentra van grote bedrijven als Google en Facebook, ziet Greenpeace ook steeds meer sluipweggetjes ontstaan: bedrijven die met certificaten hun grijze stroom groenwassen, bedrijven die het label ‘energieneutraal’ op hun producten plakken zonder te specificeren wat dat betekent, of bedrijven die het wel heel ruim nemen met het label ‘hernieuwbare energie’ (bijstook van houtsnippers in kolencentrales, het gebruik van gas).

Zo krijgt ook Netflix van Greenpeace een dikke onvoldoende, juist doordat ze claimen energieneutraal te zijn maar dat via certificaten regelen en niet door hun onderaannemers (waaronder Amazon) te vragen over te schakelen op hernieuwbare energie. Nu we als magazine steeds meer van onze papieren artikelen óók online plaatsen, doen we al ons goede werk sowieso teniet. In elk geval zolang onze servers niet 100 procent op groene energie draaien. En daar mogen lezers, wat mij betreft, best boze tweets over sturen.

Dit artikel verscheen eerder op OneWorld.nl op 2 mei 2018.

We leven in onzekere tijden door het coronavirus. Er is behoefte aan betrouwbare informatie én verdieping. We hopen dat je dit bij ons vindt en wil bijdragen aan onze onafhankelijke journalistiek.

Dit kan je doen door te doneren of je te abonneren op ons magazine. Alvast bedankt!

biomassa heeft een hoge co2-uitstoot

Dit zijn de nadelen van biomassa

Al dat netflixen is niet chill voor het klimaat

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons