Natuurbeschermers verwoesten mensenlevens om ‘de aarde te redden’

Zoals te verwachten viel, leidden deze onthullingen wereldwijd tot grote ontsteltenis en hebben ze grote gevolgen: Amerikaanse en Britse wetgevers hebben direct onderzoek geëist naar de bestemming van overheidsfinanciering aan WNF. Het lijkt alsof we eindelijk bereid zijn om te luisteren en toe te geven dat de wereld van de natuurbescherming niet volmaakt is.

Maar het WNF koos ervoor de schandalen te verbergen en op dezelfde manier door te gaan. Ook regeringen werden door Survival International en andere mensenrechtenorganisaties op de hoogte gesteld van de verschrikkelijke mensenrechtensituaties waar de organisatie medeverantwoordelijk voor is. Toch bleef het WNF wereldwijd het geliefde schoolvoorbeeld van natuurbehoud en werd de schatkist onverminderd gespekt.

Maar er moet meer veranderen dan de massale schorsing van parkwachters en het aanbieden van mensenrechtentrainingen, zoals we de komende maanden kunnen verwachten, terwijl WNF probeert haar naam te zuiveren. Wat er werkelijk nodig is, is een verandering van het systeem. Een die aan de kern van het probleem raakt en onderkent dat mishandeling van oorspronkelijke bewoners door parkwachters helaas slechts een deel van het probleem is.

Vanaf het allereerste begin is natuurbescherming gebaseerd op het verkeerde idee dat we de bevolking buiten het gebied van beschermde flora en fauna moeten houden. De veronderstelde reden daarvoor is dat eeuwenoude methoden van jagen en verzamelen niet hand in hand kunnen gaan met natuurbescherming. Het idee dat oorspronkelijke volken geen stem hadden, maar dat (witte) mensen met een wetenschappelijke achtergrond het best weten hoe je land moet beheren, ontstond aan het einde van de negentiende eeuw, toen in de VS het Yellowstone-natuurpark werd opgezet. De oorspronkelijke bewoners, de Blackfeet, moesten het veld ruimen.

Ook nu staan mensen op het punt verdreven te worden. In India kunnen 8 miljoen mensen elk moment van hun bosrijke land verjaagd worden, dankzij natuurbeschermingsorganisaties. In Noord-West Congo is een door WNF Nederland gefinancierd project er verantwoordelijk voor dat honderden jagers-verzamelaars van de Baka uit de bossen zullen worden verdreven.

Sinds mensenheugenis bewonen zij dit gebied, maar om plaats te maken voor het geplande beschermde gebied Messok Dja moeten zij plaatsmaken. Het mag voor zich spreken dat dit illegale project geen toestemming heeft gekregen van de bevolking en dat er ook geen poging is gedaan om hen op een constructieve manier te benaderen.

En verdrijving veroorzaakt een hele reeks bijkomende problemen en onnodig lijden. Het verbannen van mensen van hun eigen land betekent dat ze geen toegang meer hebben tot middelen uit het bos die essentieel zijn voor hun bestaan. Een man vertelde Survival: “Alles is verboden. We kunnen onszelf niet meer voeden. Hoe moeten we nu overleven?”

Bovendien worden de Baka gedwongen om voorouderlijke tradities los te laten. Ze kunnen niet anders dan stoppen met hun jacht- en verzamelingsexpedities, omdat die traditie wordt gecriminaliseerd. Zij moeten zich aanpassen aan het leven in een kampement langs de weg.

Survival International heeft het WNF herhaaldelijk gewezen op de ingrijpende gevolgen van de aanleg van het park op de bevolking en heeft de natuurbeschermingsorganisatie opgeroepen hun financiering voor het project in te trekken. WNF heeft nooit officieel gereageerd, maar meldde op sociale media: ‘WNF zou nooit accepteren dat lokale bevolkingsgroepen worden misbruikt, dat is te gek voor woorden!’

De Baka hebben hun het gebied eeuwenlang beschermd. Zodanig dat WNF zelf de bossen tot ‘ongerept’ heeft bestempeld. Toch wordt de ecologische kennis van de Baka compleet genegeerd. Ze worden zelfs gedwongen hun voorouderlijk land te verlaten, zodat buitenstaanders, waarvan sommigen er nooit eerder zijn geweest, het kunnen beheren.

Dat is overduidelijk niet zo. Sta er maar eens bij stil dat 80 procent van de biodiversiteit op deze wereld wordt gevonden op het land van oorspronkelijke volken. En hoe zit het met het feit dat in landen waar de bosrechten van de oorspronkelijke bevolking formeel worden erkend en toegepast, de ontbossingspercentages aanzienlijk lager zijn?

Belangrijke studies tonen bovendien aan dat de dierenpopulatie kan toenemen in aanwezigheid van de oorspronkelijke bewoners. De Soliga vochten met succes voor hun recht om te blijven wonen in een tijgerreservaat in Zuid-India. In dat reservaat is de tijgerpopulatie vijf keer zo groot geworden als in een reservaat waar de oorspronkelijke bewoners zijn verdreven.

In werkelijkheid tonen rapporten aan dat westerse pogingen tot natuurbehoud telkens mislukken, ondanks de miljoenen euro’s die er jaarlijks naartoe gaan. Uit hun eigen statistieken blijkt nog maar eens dat WNF veel soortenverlies in hun gebieden ziet: 60 procent verlies in veertig jaar. Bovendien worden er ook in hun parken mijn- en boskaprechten uitgegeven.

De wereld van natuurbehoud moet accepteren dat natuurbeschermers geen kaki hoeven te dragen. Ze hoeven geen kennis te hebben van statistieken, mee kunnen praten over koolstofputniveaus en hebben geen PhD in Biologie nodig. Wat ze nodig hebben is een diepgaand gevoel van verantwoordelijkheid voor de natuur. Wie is daar meer geschikt voor dan de mensen die al generaties lang afhankelijk zijn van hun relatie met de natuur?

Zoals een man het verwoordde: “De Baka vernietigen het bos niet. Integendeel, we zorgen voor het bos omdat het alles heeft. Je kunt niet iets vernietigen dat goed voor je is.” De uitsluiting van inheemse volken in het debat over de bescherming van onze planeet, laat niet alleen een verontrustend en achterhaald gevoel van westerse superioriteit zien, maar is ook onlogisch. Voor de natuur en voor de hele mensheid is het tijd om natuurbehoud te dekoloniseren.

Dit artikel verscheen eerder in OneWorld-magazine.