Opinie

De kracht van rolmodellen met een beperking

Dat actrice Selma Blair op een Oscar-feestje met een stok verscheen, was voor Birgit Jongeling een verademing. Iemand met een beperking die niet moedig was, of zielig, maar gewoon een prachtige vrouw.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
24 februari 2019. Op de rode loper van het Oscarfeest verschenen meer mensen van kleur dan in voorgaande jaren. Naast mannen in pak, zagen we ook vrouwen in pak. Naast vrouwen in jurk, zagen we ook een man in een jurk. En dan was er ook nog actrice Selma Blair, bekend van films als Legally Blonde, Cruel Intentions en The Sweetest Thing.

Selma Blair mét stok.

Ik keek. En ik keek nog eens. Had ze nou echt een stok? In de berichtgeving stond de stok beschreven als onderdeel van de outfit, niet voor haar handicap. Was het dan toch voor de sier? Maar nee, het was echt. Voor het eerst verscheen zij publiekelijk met een speciaal voor haar gemaakte stok, na haar MS-diagnose afgelopen oktober. Hoe langer ik keek hoe moeilijker het werd om mijn tranen in bedwang te houden. Daar stond ze. Niet moedig, niet zielig, maar als een prachtige vrouw. Voor het eerst in mijn leven zag ik een invloedrijke vrouw op wie ik leek. Goed, ik heb dan misschien geen prachtige jurken en een gezicht vol geperfectioneerde make-up, maar ook ik maak gebruik van een stok.

Ik ben normaal. Maar zo voelt het niet. Ik zie mezelf nergens terug

De reden waarom ik twijfelde aan de echtheid is omdat ik niet gewend ben om iemand met een lichamelijke beperking weergegeven te zien als mens. Het gaat al snel om de handicap, om moed, kracht, of om het hulpmiddel, zoals een stok of rolstoel. We worden neergezet als een bron van inspiratie: hoe knap het is hoe wij leven. We zijn nooit in de eerste plaats mens, maar altijd een afwijking van de norm.

De outfit van Selma Blair werd uitvoerig omschreven. Een strapless, multi-gekleurde jurk van het modehuis Ralph and Russo. Een bijpassende cape vastgemaakt aan haar ketting. En een zwarte stok, aangepast door Blairs ‘nagelexpert’ Tom Bachik en producer David Lyons. Zij voegden een leren stuk stof toe, een roze diamant en haar initialen. De stok speelde een mooie bijrol, niet de hoofdrol. Het ging niet over hoe sterk het van haar was dat ze daar stond, of hoe we kunnen leren van haar lef. Het ging om haar outfit, zoals bij elk ander op de rode loper.

Niet normaal

Ik heb te lang geweigerd om toe te geven aan mijn handicap. Ik wilde geen stok en zeker geen rolstoel. Dat is voor oude mensen, voor hele zieke mensen, voor zielige mensen. Ik ben toch zeker niet oud en zielig?

Jarenlang bleef ik alleen maar thuis, want de deur uitlopen ging niet meer zonder stok of rolstoel. En met hulpmiddel naar buiten durfde ik al helemaal niet aan. Niet omdat ik bang was om te vallen, maar omdat ik zo graag ook gewoon normaal wilde zijn. Het beeld van mensen met een handicap is nog altijd afwijkend van wat normaal is. Maar we zijn normaal, ik ben normaal. Maar het voelt niet zo. Ik zie mezelf nergens in terug.

Representatie, zoals de aanwezigheid op een belangrijk, publiekelijk evenement, van een gearriveerde actrice als Selma Blair, mét stok, is ontzettend belangrijk voor het normaliseren van in elk geval zichtbare handicaps. Mensen met een handicap bestaan en zijn normaal.

I am disabled. I fall sometimes. I drop things. My memory is foggy. And my left side is asking for directions from a broken gps”, schrijft Selma Blair op Instragram.

Na jarenlang koppig binnen te zijn gebleven en af en toe naar buiten te worden geduwd in een tweedehands rolstoel, gaf ik een half jaar geleden toe aan een zelfstandig bruikbare rolstoel en kwam ik weer vaker buiten. Voor de kleine stukjes die ik kan lopen, gebruikte ik ook wel een stok. Maar altijd voelde ik dan schaamte. Als de persoon met wie ik was bijvoorbeeld even een boodschap ging halen, dan bleef ik liever in de auto zitten. Want die stok zo tentoonstellen? Dat durfde ik meestal niet.

De impact van representatie

Ik klapte mijn stok uit en ging staan. Ik voelde me machtig

Door deze ene keer, dankzij Selma die daar zo vol zelfvertrouwen stond met haar stok, durfde ik een paar dagen na het Oscar-feestje op een bruiloft zonder schaamte mijn eigen stok erbij te pakken. Ik wilde even opstaan uit mijn rolstoel, dus dat deed ik. Ik klapte mijn stok uit en ging staan. Ik voelde me machtig, ik stond op een plek vol mensen met mijn stok!

Het is wonderbaarlijk wat representatie met een mens kan doen. Toch zie je mensen met een handicap helaas nog altijd weinig terug, in de media, of in publieke functies. In films worden rollen van personen met een handicap meestal nog gespeeld door mensen zónder handicap.

De schitterende aanwezigheid van Selma Blair op de rode loper van het Oscar-feest is een mooie stap. Maar representatie van mensen met een handicap heeft nog een lange weg te gaan, zo bleek nog maar eens tijdens het zoeken van een mooie foto voor bij dit stuk. Het is vrijwel onmogelijk om (stock)foto’s te vinden van mensen jonger dan 65 jaar, die gebruikmaken van een rolstoel of stok. De enkele foto’s zonder persoon erop zijn vreemd genoeg zwart-witfoto’s van verlaten rolstoelen op een bospad.
Beeld: Pixabay
Maar ik bén niet oud, ik ben niet zielig, en ik ben al helemaal niet bereid mijn met moeite verkregen, peperdure rolstoel op een modderig bospad achter te laten. Waar zijn de foto’s van jonge, hippe mensen die iets leuks aan het doen zijn? Op een terras zitten, op een festival staan, of gewoon poseren voor een mooi portret?

Acceptatieproces

Hé, die jongen op dat feestje, die vrouw aan het bureau, die persoon op de cover, dat kan ik zijn!

Het zien van publieke figuren met een beperking is niet alleen belangrijk voor de normalisatie, zodat anderen ons zien als mens; het kan ook een grote rol spelen in het acceptatieproces van mensen met een handicap. Zowel door onszelf als door de buitenwereld. Hoe meer mensen je tegenkomt op beeld met wie jij je kunt identificeren zonder dat het expliciet om hun handicap draait, hoe vaker je denkt: ‘Hé, die jongen op dat feestje, die vrouw aan een bureau, die persoon op de voorkant van een tijdschrift, dat kan ik zijn!’ En hoe minder mensen raar opkijken als ze iemand zoals ik in het wild tegenkomen. Graag zie ik dan ook meer rolmodellen (pun intended) met een handicap. Eén optreden van één vrouw heeft al zo’n grote impact op mij. Dat mijn stok niet knullig is en misschien zelfs een beetje stoer.

We zijn hier en we mogen, nee, móeten gezien worden.

Geen rolstoel? Geen rol!

Een illustratie van twee personen tegen een blauwe achtergrond. De persoon links is op de kop getekend fluistert iets in het oor van de persoon rechts.

Waarom je relschoppers geen ‘idioten’ moet noemen

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons