Beeld: Michiel van Nieuwkerk
Achtergrond
Mensenrechten

‘Soms voelde ik me zo neokoloniaal’

Antropoloog en theatermaker Marjolein Frijling ging met 180 Amsterdammers die in een ander land zijn geboren op zoek naar de identiteit van de hoofdstad. En die van haarzelf.

Door 8 november 2018
Amsterdam migrant migratie
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
‘Amsterdam is een thuishaven voor 180 nationaliteiten’. “Toen ik die uitspraak in 2014 ontdekte, vond ik het fascinerend. 180! Een mooi getal. Amsterdam is een van de meest diverse steden in de wereld. Maar ik begon me onmiddellijk af te vragen of al die mensen zich hier werkelijk thuis voelen.” Dat vertelt antropoloog en theatermaker Marjolein Frijling aan het begin van haar theatervoorstelling ‘180 and I’ over haar ‘levensproject’. Omdat iedere Amsterdammer met een andere nationaliteit spreken onbegonnen werk zou zijn, koos Frijling voor een gesprek met telkens één ‘vertegenwoordiger’ van elke nationaliteit. Vorige week vrijdag presenteerde ze tijdens het storytellingfestival in het Amsterdamse Podium Mozaïek de eerste schets van een theatervoorstelling over haar ontmoetingen met deze ‘nieuwe’ Amsterdammers.
‘180’ is een artistiek project van Marjolein Frijling. In het kader hiervan wordt er sinds 2016 op diverse locaties in Amsterdam een rondreizende expositie getoond. Frijling ontwikkelde daarnaast een eendaagse workshop voor de Stadschouwburg Amsterdam waarbij scholieren onderzoek doen naar de 180 nationaliteiten en hierover op de radio hun stem laten horen (180 radiolab). Op 5 mei 2017 nodigden De Hallen Amsterdam, de OBA en het Prins Claus Fonds 160 Amsterdammers uit verschillende landen en buurtbewoners uit voor een gezamenlijke Vrijheidsmaaltijd. Mini-documentaires en compilaties op basis van de gesprekken die Frijling voerde met ‘de 180’ zijn op YouTube te bekijken. De theatervoorstelling ‘180 and I’ gaat op 14 februari in première in International Theater Amsterdam.
Marjolein Frijling
Nieuwsgierigheid naar deze verhalen was niet de enige reden om in gesprek te gaan met haar stadsgenoten. ‘Ik wilde ook onderzoeken hoe het komt dat we überhaupt vragen stellen zoals ‘waar kom je vandaan?’ Zijn we oprecht geïnteresseerd in elkaar, zoeken we verbinding of blijven we in onze bubbels functioneren? Waarom is het eigenlijk belangrijk om je thuis te voelen? En, hoe verhouden mensen zich tot de stad waarin ze wonen en hun stadsgenoten?’ Met deze vragen in haar hoofd begon Frijling en haar kleine team een lange zoektocht naar ‘de 180’: ze liep cafés en sportscholen af, benaderde mensen via via en doolde rond op de luchthaven.
“

Hoe het komt dat we überhaupt vragen stellen zoals ‘waar kom je vandaan?’ Zijn we oprecht geïnteresseerd in elkaar, zoeken we verbinding?

Eerst wilde Frijling persoonlijke verhalen van ‘de 180’ vertellen, maar al snel besefte ze dat het evenzeer over haarzelf ging. “Elke ontmoeting was een confrontatie met mijn eigen handelen, met mijn vooroordelen, mijn eigen inzichten over bijvoorbeeld hoe ik mijn eigen ouders behandel”, vertelt Frijling na afloop van de voorstelling. “Ik beschouwde mezelf altijd als een open persoon. ‘Ik ontmoet die mensen, dat is toch een teken van interesse en tolerantie?’ Toch voel ik me soms zo neokoloniaal. Ik flapte er, toen ik Jianmin uit China sprak, bijvoorbeeld uit: ‘Welke sport doe je? Een vechtsport?’ Blijkbaar dacht ik dat alle Chinezen kungfu trainden…
Ook was ik verbaasd te horen dat Jerry Afriyie uit Ghana eersteklas naar Amsterdam had gevlogen en dat hij in zijn geboorteland in een groot huis woonde, veel groter dan zijn flat in Amsterdam. Dat komt doordat je met een vertekend beeld in je hoofd zit, dat iedereen in Afrika arm is. Het is deels te wijten aan de media maar ook aan eigen onwetendheid. Zo vinden veel mensen het ook bizar dat iemand uit bijvoorbeeld Syrië een mobiele telefoon heeft. Maar dat is gewoon iemand die in een metropool als Damascus is opgegroeid, opgeleid is en voldoende middelen had om te vluchten…”
“

‘Welke sport doe je? Een vechtsport?’ Blijkbaar dacht ik dat alle Chinezen kungfu trainden…

Jackie Chan, Bruce Lee!

Een vierde van de mensen die Frijling heeft gesproken voelt zich niet thuis in Amsterdam. Door de vooroordelen en het racisme waar de helft last van heeft of had; ook omdat ze zich buitengesloten voelen vanwege het ‘anders zijn’ of omdat ze in plaats van stadsgenoten nog steeds als ‘buitenlanders’ worden gezien.

Het Meldpunt Discriminatie (MDRA) geeft in het jaarverslag van 2017 aan dat ‘discriminatie op grond van afkomst en huidskleur in de regio Amsterdam in omvang het grootste probleem blijkt te zijn’. Het MDRA wil werk maken van een toleranter Amsterdam, onder andere door meer in te zetten op ‘verbindend taalgebruik’ en ‘verbindend handelen’. Frijling ziet ook  een verbindende kracht in de ontmoetingen. “Bij sommige mensen waren er zelfs geen woorden nodig. We keken elkaar aan en we begrepen elkaar. Dat was het geval bij een Afghaanse vrouw die geen woord Engels noch Nederlands sprak. Hoewel we niet konden communiceren, was er toch interactie. Of die keer toen een zestienjarig meisje uit Ghana, dat hier in de supermarkt werkt waar ik altijd mijn boodschappen haal, een arm om me heen sloeg toen we naast elkaar op straat liepen. Dat had ik helemaal niet verwacht.”

De 180 in cijfers:

86 mannen en 94 vrouwen
47  kwamen voor liefde naar Nederland
45 voor werk
29 zijn gevlucht
27 hadden hier familie
19 studeerden in Nederland
9 reden onduidelijk
3 kwamen per toeval
1 was hier op vakantie en is gebleven

121 hebben een baan, 59 zoeken werk
5 zijn homoseksueel, 4 lesbisch en 1 biseksueel.

 

Driekwart van de 180 personen voelen zich thuis in Amsterdam. “Vooral door de vrijheid en gelijkheid die er heerst”, vertelt Frijling. “Het frappante is dat een ander deel van de 180 deze waarden juist als iets négatiefs zag. Zo vinden ze de vrijheid in Amsterdam nogal nonchalant: je bent wel vrij maar tegelijkertijd zorgt dat ervoor dat het hier ieder voor zich is. Dat individualisme resulteert in een gebrek aan interesse voor andere mensen. Dat geldt ook voor gelijkheid. De afwezigheid van hiërarchie heeft een negatieve weerslag op respect: hier kan je je eigen moeder nog uitschelden of een politieagent respectloos behandelen, vonden sommige respondenten.”

Kortsluiting

“

De blik van de ander maakt duidelijk wat het betekent om ‘ik’ te zijn

“Hoe meer je te weten komt door met mensen te spreken, hoe meer perspectieven er voor je open gaan. De andere kant is dat het je ook lam kan leggen, een kortsluiting in je hersenen kan veroorzaken; soms creëert het zelfs afstand.” Frijling trok op een gegeven moment de zin van het project in twijfel. “Waarom doe ik dit eigenlijk? Waarom zou iemand geïnteresseerd zijn in wat die mensen te zeggen hebben?” Maar dat is net wat we moeten doen om verbondenheid te creëren volgens haar: de twijfels en vooroordelen verdrijven door mensen vragen te stellen en op deze manier dichter bij elkaar komen. “Zo kom je uiteindelijk ook veel over jezelf te weten: hoe sta je zelf in het leven”. Ontmoetingen met een ander werken ook bevrijdend. Aan het einde van de voorstelling citeert Frijling de Franse filosoof Emmanuel Levinas: ‘Andere mensen vormen geen obstakel voor je vrijheid. Ze zijn voorwaarden van ons bestaan.’ De blik van de ander maakt duidelijk wat het betekent om ‘ik’ te zijn.

'Waar ik écht vandaan kom? Dat is geen onschuldige vraag'

Lees hier hoe het vragen naar iemands afkomst onbedoeld racisme met zich kan meebrengen.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —  € 8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —  € 6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
 Totaal
Subtotaal in winkelwagen € 0,00
Besteltotaal € 0,00

  • € 0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons