Beeld: ArmyAmber
Mensenrechten

Het aanrecht of het graf?

De EU noemt de situatie van Afghaanse vrouwen ‘zorgwekkend en onacceptabel’. Toch stuurt diezelfde EU gevluchte Afghaanse vrouwen vaak terug.

Door 25 maart 2018
Afghanistan EU geweld migratie politiek Vluchtelingen vrouwenrechten
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Afghanistan is waarschijnlijk het enige land ter wereld waar vrouwen vaker zelfmoord plegen dan mannen: ze vormen 80 procent van de 3000 zelfdodingen per jaar. Een bekend Pashto-gezegde beschrijft het lot van Afghaanse vrouwen: ‘Kor ya Gor’, het aanrecht of het graf. Het huis is de enige plek waar een vrouw mag zijn, en de enige manier om aan dat huis te ontkomen, is jezelf van het leven te beroven. Zoals Ayesha Ahmad schrijft: ‘Haar huis en haar graf zijn dezelfde plek geworden.’ VluchtelingenWerk Nederland stelt: ‘Vrouwen worden gezien als een extensie van de eer van de man en kunnen zich niet vrij gedragen zoals zij willen.’ Volgens Ahmad is de genderongelijkheid gevoed door tientallen jaren van oorlog, waarin onderwijs onmogelijk was en waardoor veel mensen ‘gebrainwashed’ werden.

Hypocriet Europa

‘Zorgwekkend en onacceptabel’ – met die woorden beschreef de EU-delegatie naar Afghanistan eind vorig jaar de situatie van de vrouwen daar. In 2017 kreeg de UNHCR 3778 meldingen van geweld, waaronder moord en verkrachting. De EU-delegatie riep de Afghaanse regering op zich in te spannen om het geweld tegen vrouwen te beëindigen. Ze voegden daaraan toe: ‘De EU blijft sterk gemotiveerd om geweld tegen vrouwen over heel de wereld te stoppen. […] Het uitbannen van geweld en discriminatie van vrouwen en meisjes blijft een centrale doelstelling van het mensenrechtenbeleid van de Europese Unie.’ Maar wat betekenen deze woorden nog, wanneer EU-landen gevluchte vrouwen terugsturen naar Afghanistan?

Volgens officiële cijfers was in 2016 en 2017 een derde van de asielaanvragen van Afghanen in Nederland afkomstig van vrouwen. Ruim de helft daarvan werd afgewezen; deze vrouwen zullen dus terug moeten.

“

Volgens ons is dit juist de kern van het vluchtelingenverdrag.

Twee van hen spanden op 8 maart, Internationale Vrouwendag, een rechtszaak aan tegen de Nederlandse overheid om te voorkomen dat zij worden uitgezet. Aan de NOS vertelde een van hen, Mohadese Morabi (21) die al 7 jaar in Nederland woont: ‘Ik heb [daar] geen man die voor mij zorgt, dat is in Afghanistan ondenkbaar. Mijn eigen familie zal mij, zoals ik nu ben, niet accepteren.’

Verwesterd

Volgens het ministerie van Justitie en Veiligheid is ‘de wens van [deze] vrouwen begrijpelijk, maar [op] zichzelf geen grond voor asielrechtelijke bescherming.’ Het ministerie stelt dat er ‘op dit moment er geen aanleiding [is] om aan te nemen dat elke vrouw die terugkeert naar Afghanistan te vrezen heeft voor een met artikel 3 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) verboden behandeling.’
De Nieuwe Maan maakte in februari een uitzending over Afghaanse vluchtelingen in Nederland. Daar was Maida Rahimi, die zeven jaar geleden uit Afghanistan vluchtte en nu met een uitzetting bedreigd wordt, aan tafel.
VluchtelingenWerk Nederland, dat de vrouwen steunt, wijst op de risico’s die vrouwen lopen als zij zich niet neerleggen bij de in Afghanistan heersende normen. “Veel bestaande normen in de Afghaanse samenleving zijn volgens ons in strijd met de internationale vrouwenrechten. Vrouwen worden enorm beperkt in hun keuze- en bewegingsvrijheid, bijvoorbeeld doordat in veel dorpen en steden vrouwen niet zonder mannelijke begeleiding het huis uit mogen of niet vrij zijn in hun partnerkeuze. Als zij zich daar niet bij neerleggen, worden zij slachtoffer van seksueel geweld, intimidatie, jarenlange gevangenisstraf of zelfs moord. Dat vrouwenrechten geschonden worden, zal het ministerie niet kunnen ontkennen. Hooguit moeten vrouwen zelf aannemelijk kunnen maken dat zij gevaar lopen, door aan te geven dat zij gebruik willen maken van hun rechten.”

De staatssecretaris stelt echter dat deze rechtszaak niet om asielrecht handelt. VluchtelingenWerk is het daar niet mee eens, zo lieten ze OneWorld weten. “Volgens ons is dit juist de kern van het vluchtelingenverdrag. Daarin staat namelijk dat bepaalde delen van iemands identiteit altijd beschermd worden, zoals etniciteit, politieke, religieuze overtuiging en een aannemelijke ‘sociale groep’.” Deze vrouwen vallen binnen die definitie en hebben dus recht op een vluchtelingenstatus en bescherming.

“

Het is een politieke keuze dat EU-staten Afghaanse vluchtelingen naar Kabul blijven uitzetten.

VluchtelingenWerk: “Door hun politieke dan wel religieuze overtuiging lopen vrouwen gevaar wanneer zij stellen niet te willen leven onder de normen van de Afghaanse samenleving, waarin vrouwenrechten worden geschonden. Ze hangen bijvoorbeeld een andere interpretatie van de islam aan dan de Taliban of de Afghaanse samenleving doet. Bovendien deze verwesterde vrouwen als een sociale risicogroep worden gezien: door hun manier van leven riskeren ze mishandeling, gevangenisstraf of moord. Van hen kan niet worden verwacht dat zij zich aanpassen, net zoals dat niet van LHBTQ+ verwacht kan worden. Anders wordt het vluchtelingenverdrag geschonden, zoals dat door de Europese rechter is uitgelegd.”

De vrouwen en VluchtelingenWerk staan niet alleen. UNHCR deelt hun interpretatie van het verdrag, en ook het Verenigd Koninkrijk stelt dat bepaalde vrouwen als sociale groep gezien mogen worden en op basis daarvan bescherming verdienen. In Oostenrijk hebben ‘verwesterde’ Irakese vrouwen op die grond bescherming gekregen.

Gevaar

Er zijn geen cijfers bekend over de sekse van mensen die Nederland heeft uitgezet, maar de kans is uitermate groot dat bij de deportatievluchten naar Kabul ook vrouwen zaten. Amnesty International stelt dat de EU-lidstaten bevoegd zijn om uitzettingen naar Afghanistan op te schorten, gezien de veiligheidssituatie daar. Dat zulks niet gebeurt, is dus een politieke keuze.
EU-Afghanistandeal
Lange tijd kregen de meeste Afghanen asiel in Europa. In oktober 2016 sloot de EU echter een deal met de Afghaanse regering om vluchtelingen makkelijker terug te kunnen sturen. Onder de naam ‘Joint Way Forward’ werd een plan opgesteld om 80.000 mensen terug te sturen; Afghanistan kreeg in ruil daarvoor miljarden van de EU. Sindsdien krijgt minder dan de helft van de gevluchte Afghanen een asielstatus; in Nederland was dat vorig jaar slechts 35 procent. Bovendien vinden er regelmatig gedwongen uitzettingen naar Kabul plaats.
Op 20 maart voerde de actiegroep Stand Up For Afghans en Don’t Send Afghans Back samen met Afghaanse vluchtelingen die door uitzetting bedreigd worden, nog actie naast de Tweede Kamer. Zij lieten rode vliegers in de lucht, als symbool van vrijheid.
Het ministerie van Justitie en Veiligheid baseert haar asielbesluiten over Afghanen op een ambtsbericht over de veiligheidssituatie van 15 november 2016, wat voor een conflictgebied natuurlijk extreem lang geleden is. Een woordvoerder vertelde OneWorld dat er “op dit moment” geen aanleiding is te veronderstellen dat elke vrouw die naar Afghanistan terugkeert, gevaar loopt. Maar dat klopt niet, aangezien de veiligheidssituatie volgens veel internationale organisaties het afgelopen jaar enorm verslechterd is. In een brief aan de Nederlandse regering wijst VluchtelingenWerk daarop: ‘Gezien het feit dat alle westerse elementen in Afghanistan een verhoogd veiligheidsrisico lopen, zal dit verhoogde veiligheidsrisico ook gelden voor verwesterde (schoolgaande) meisjes.’ Daarnaast melden activisten en officiële instanties dat het toenemende geweld in Afghanistan helaas samengaat met een toenemend geweld tegen en gevaar voor vrouwen.

Op 21 maart heeft echter de hoogste rechter in Nederland, de Raad van State, besloten dat Afghanistan veilig genoeg is om vluchtelingen naartoe te sturen. Direct uitte Amnesty International, die samen met tal van andere mensennrechtenorganisaties al maandenlang actief campagne voert in Europese landen om uitzettingen naar Afghanistan te stoppen, dat dit mensenrechtenschending is. Volgens actiegroep ‘Don’t Send Afghans Back’, die de dag daarvoor nog actie voerde naast de Tweede Kamer is het een grote schande; ook omdat alle delen van het land een negatief reisadvies bevatten voor Europese burgers.

Als reactie op het amtsbericht (19-4-11) beschrijft VluchtelingenWerk in een brief aan de Tweede Kamer, de huidige situatie van Afghaanse vrouwen in Afghanistan:

“Het European Asylum Consultancy Office (EASO) stelt in een rapport van december 2017 […] dat Afghaanse vrouwen in openbare functies en vrouwen die ingaan tegen stereotype houdingen tegenover vrouwen te maken krijgen met intimidatie, bedreigingen, geweld en moord. Cultuur en traditie bepalen in hoge mate de plaats van de vrouw in de maatschappij en binnen het gezin. Vrouwen in Afghanistan houden zich aan strenge sociale restricties op het gebied van kleding, uiterlijk en gedrag. Vrouwen kunnen zich niet kleden in strijd met de cultuur, omdat zij dan hun leven op het spel zetten. De plaats van de vrouw is binnenshuis en ondergeschikt aan de man, hoewel er in toenemende mate bewustzijn ontstaat over vrouwenrechten. De traditionele sociale normen leiden ertoe dat vrouwen een minderwaardige positie hebben en kwetsbaar worden voor seksegerelateerd geweld. Opvanghuizen voor slachtoffers van seksegerelateerd geweld worden zowel door de Taliban als door de maatschappij als immoreel gezien en geassocieerd met westerse ideeën.”

Lees meer over de moeilijke situatie van afgewezen Afghaanse vluchtelingen

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —  € 8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —  € 6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
 Totaal
Subtotaal in winkelwagen € 0,00
Besteltotaal € 0,00

  • € 0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons