Regine Dang presenteert het nieuws op haar kanaal African Media Association. Beeld: African Media Association

Zij doorbreekt het negatieve beeld van migranten

Nergens in Europa is de beeldvorming van Afrikaanse migranten zo negatief als op Malta. Media en politici dragen daar openlijk aan bij. Met African Media Association zorgt Regine Dang voor een realistischer verhaal. ‘De meeste migratieverhalen komen uit de pen van witte verslaggevers.’

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
“Het is nu haast onvoorstelbaar, maar toen ik twintig jaar geleden naar Malta kwam, vonden Maltezen zwarte Afrikanen leuk. Je hebt zo’n mooie huid, zeiden ze bijvoorbeeld”, herinnert Intsar Bashir (45) zich. Ze lacht. We zitten in haar huis in het Maltese stadje Swater, waar ik haar spreek over haar ervaringen als migrant. Het is zaterdagavond maar ze werkt door.

Naast haar werk als tolk en vertaler voor verschillende ngo’s op Malta zet ze zich in voor de Sudanese gemeenschap op Malta. Ze ondersteunt haar landgenoten die recent naar het land zijn gekomen: ze verwijst hen door naar instanties en ngo’s die hen kunnen helpen met administratie en bijscholing. Ze biedt ook een luisterend oor en geeft raad op basis van haar eigen ervaringen.

Veel Maltezen staan vijandig tegenover zwarte nieuwkomers

“Mensen die nu naar Malta komen hebben het veel zwaarder dan ik. Veel Maltezen staan tegenwoordig vijandig tegenover zwarte nieuwkomers.” Volgens Bashir is die afkeer de laatste vijftien jaar aanzienlijk toegenomen. Voordat Malta in 2004 toetrad tot de EU, arriveerden er nauwelijks boten met migranten aan de Maltese kust. De meeste mensen probeerden het Italiaanse eiland Lampedusa te bereiken. Sinds 2004 arriveren op Malta ongeveer 1500 mensen per jaar.

De instroom van migranten wordt gezien als een grote, nationale zorg

Ondertussen is migratie de voornaamste zorg voor de dwergstaat: volgens de Eurobarometer-peiling van vorig jaar vindt 63 procent van de Maltezen dat migratie de belangrijkste kwestie is waarmee de EU momenteel wordt geconfronteerd. Dat is het hoogste percentage in Europa. Op de tweede plaats staan Tsjechië, Estonia en Slovenië (met 53%). In Nederland vindt de helft van de samenleving dat migratie momenteel de grootste uitdaging voor de EU vormt.

Bijna de helft van de Maltese samenleving beschouwt de instroom van migranten bovendien als de grootste zorg op nationaal niveau – opnieuw het hoogste percentage in de hele EU, gevolgd door België, waar 28 procent van de bevraagden zich zorgen maakt over immigratie.

Malta: klein en vol

Met een populatie van een half miljoen is Malta het kleinste land van de Europese Unie. Het is ook een van de dichtstbevolkte plekken ter wereld. In de laatste vijftien jaar is de populatie aanzienlijk gegroeid – van 405.000 inwoners in 2005 tot 515.000 nu. In Europa zijn alleen het soevereine Gibraltar en de dwergstaat Monaco dichter bevolkt.

Sinds 2011 is ook het aantal buitenlandse werknemers in Malta flink gestegen – van ongeveer 13.000 tot 67.500. Zo’n 31.000 van hen zijn niet-EU-onderdanen. Filippino’s (5300), Serviërs (4600) en Indiërs (4300) vormen de grootste groepen werknemers van buiten de EU.

Deze ‘derdelanders’ vullen tekorten op de Maltese arbeidsmarkt: de meerderheid werkt in de ondersteunende diensten. De rest heeft voornamelijk een baan in de bouw, de detailhandel of verpleging en verzorging. Werknemers uit de EU worden daarentegen meestal tewerkgesteld als managers, specialisten of technici.

Bron: Malta Today, 19 augustus 2020.

Stigma van ‘bootmigrant’

“Als zwarte migrant kamp je met een stigma van een niet-gewilde ‘bootmigrant’. Boat people worden vluchtelingen hier vaak levenslang genoemd”, zegt Regine Dang van African Media Association, een organisatie die digitale geletterdheid van migranten bevordert en het Afrikaanse perspectief in de Maltese (sociale) media probeert te brengen.

Dang komt zelf uit Kameroen. Ze kwam in 2002 met een studiebeurs naar Europa en deed een opleiding administratie. Na twaalf jaar in Italië te hebben gewoond, vertrok ze met haar Maltese man naar Malta.“Afrikaanse migranten worden in de (sociale) media vooral weggezet als profiteurs die op gratis huisvesting van de regering uit zijn. Ze zouden criminelen zijn en alcoholverslaafden. Mensen nemen dat klakkeloos van elkaar over.” 

Afrikaanse migranten worden in de media vooral weggezet als profiteurs

Onlangs ging op Facebook bijvoorbeeld een filmpje viraal waarin een Maltese man een zwarte man beschuldigde van een aanval op zijn ouders en racistische uitspraken deed. De video werd 4000 keer gedeeld en 200.000 keer bekeken alvorens te worden verwijderd. “Helaas is Facebook tegenwoordig de voornaamste bron van informatie voor Maltezen”, verklaart Willem Grech, directeur van de ngo Kopin, die zich onder andere met mondiaal onderwijs bezighoudt.
Ook sommige reguliere media nemen zulke berichten kritiekloos over. Het online lifestyleplatform LovinMalta plaatste het stuk met een oproep tot actie – “KIJK deze geëmotioneerde antimigrantvideo van een Maltese man. Al 4000 keer gedeeld”. Dat de man niet eens naar de politie ging om een aangifte te doen en geen geweld aan het incident te pas kwam, werd aanvankelijk niet vermeld – dat kwam pas in een ander stuk aan bod. Een journalist van het dagblad Times of Malta noemt het verspreiden zulke content, die tot geweld tegen zwarte mensen aanzet, “schaamteloos en onverantwoordelijk”.

Inmiddels is discriminatie van zwarte migranten op Malta zo goed als genormaliseerd. “Je hoort regelmatig: behandel mij eens wat beter, ik ben toch niet zwart – en niet als grap”, zegt Grech. Ook politici dragen hieraan bij, door discriminerende en racistische uitspraken publiek te doen.

Discriminatie van zwarte migranten is op Malta zo goed als genormaliseerd

Zo vroeg Manuel Micallef, presentator van tv-zender ONE TV die is gelinkt aan de Arbeidspartij, onlangs op Facebook of mensen in een noodsituatie de laatste ventilator in het ziekenhuis aan een ‘Afrikaanse migrant zouden geven’. Zijn volgers waren gechoqueerd en hebben Micallef opgeroepen de post te verwijderen. Dat gebeurde, maar de presentator heeft zich niet verontschuldigd. “Ik was niet van plan aan te zetten tot racisme”, was zijn reactie.  

De Maltese premier, Robert Abela, post Facebook-berichten met de boodschap ‘Malta eerst en boven al’. De leider van de christelijk-conservatieve Nationalistische Partij wordt vergeleken met Matteo Salvini omwille van zijn controversiële uitspraken over de instroom van buitenlanders naar Malta die de Maltese identiteit onder druk zouden zetten. “Ik ben geen racist, iedereen die mij kent, kan voor mij instaan”, vertelde hij de Times of Malta.  

De Maltese tak van de Association for Child and Adolescent Mental Health uitte haar bezorgdheid over het taalgebruik op sociale media. “Door een discours te verspreiden dat stereotiep, xenofoob en vernederend is jegens leden van andere etniciteit, beïnvloeden we onbedoeld de perspectieven van onze jongere generaties op culturele diversiteit.”

Over de moeilijke situatie van vluchtelingen wordt zelden bericht

Over de moeilijke situatie van asielzoekers en vluchtelingen wordt ondertussen zelden bericht, zegt Dang. “De neutrale term ‘migrant’ heeft zelfs een negatieve bijklank gekregen”, zegt Dang. “Alleen zwarte mensen worden hier als ‘migrant’ bestempeld. EU-onderdanen die zich in Malta vestigen – en die trouwens nog altijd de meerderheid van alle immigranten vormen – zijn geen migranten. Ze mogen hier gewoon zijn, ze zijn welkom.”

Realistische verhalen

In deze context moet Dang hard vechten om een positief beeld van Afrika en Afrikaanse migranten naar voren te laten komen. Positief betekent voor haar realistisch: “Het is cruciaal dat mensen het verhaal áchter de migrant leren kennen, het verhaal over zijn motivering en drijfveer.”

Maar het mag geen versimpeld ‘succesverhaal’ zijn: “Europese studenten die als vrijwilligers voor onze organisatie komen werken, hameren er bij ons op om meer positieve verhalen te vertellen over zwarte Afrikanen die een nieuw leven hebben opgebouwd en als succesvol geïntegreerde migranten kunnen worden gezien. Voor mij is zo’n beeld te oppervlakkig: achter elk migratieverhaal schuilt veel leed, vanwege de reis naar Europa, en de discriminatie en uitbuiting na aankomst.”

De meeste migratieverhalen komen uit de pen van witte verslaggevers die vanuit een Europees perspectief schrijven

Wat voor migratieverhaal heeft dan volgens haar voldoende diepgang? “Een verhaal dat ingaat op de oorzaken van migratie en de redenen blootlegt waarom veel Afrikaanse landen nog steeds in een diepe crisis verkeren.” Dang hoopt dat “er eindelijk iets verandert als Europeanen bewuster worden van de situatie in Afrika, van de negatieve impact van het koloniale verleden en van de huidige Europese inmenging in de Afrikaanse politiek en de economie”.

Volgens haar kaarten witte journalisten deze aspecten onvoldoende aan. “De meeste migratieverhalen komen uit de pen van witte verslaggevers die vanuit een Europees perspectief schrijven. Ze zien migratie op een andere manier.

Recent las ik in Times of Malta, een van de weinige bronnen die wel serieus over asielzoekers en vluchtelingen bericht, een stuk over gezinshereniging. Het verhaal was evenwichtig geschreven. Maar erboven stond een foto van een overvolle boot – ik denk niet dat een journalist van Afrikaanse origine die erbij zou plaatsen, aangezien dat beeld symbool staat voor alle negatieve emoties die gepaard gaan met migratie naar Europa.”

Dang ziet graag meer nieuws over Afrika door mediamakers van Afrikaanse origine

Een meer Afrikaanse blik in de media betekent voor Dang: meer nieuws over Afrika, gemaakt door mediamakers van Afrikaanse origine. Zelf zit ze wat dat betreft niet stil: ze richtte een YouTube-kanaal op met een wekelijks overzicht van wat er speelt op het Afrikaanse continent: African Media Association. “In principe kan je zulk nieuws gewoon op internet vinden. Maar de meeste mensen zitten niet elke dag op BBC Africa. Bovendien is een kort YouTube-filmpje veel aantrekkelijker voor het publiek dan een heel artikel lezen.”
Persvrijheid in Malta

Veel Maltese kranten en omroepen hebben sterke politieke banden. Tot de grootste dagbladen behoren het neutrale Times of Malta en Malta Independent, gelinkt aan de christelijk-conservatieve Nationalistische Partij (Partit Nazzjonalista). Malta staat op de 81ste plaats in de World Press Freedom Index. Het is een daling van 30 plaatsten sinds 2017 – een van de sterkste dalingen wereldwijd.

De moord op onderzoeksjournaliste Daphne Caruana Galizia in 2017 – vermoedelijk in opdracht van een rijke zakenman – had een grote impact op persvrijheid in Malta. Caruana Galizia schreef o.a. voor The Malta Times over onderwerpen als regeringscorruptie, nepotisme en witwaspraktijken, en werkte ook mee aan de Panama Papers. Reporters Without Borders veroordeelde in een rapport systemische tekortkomingen in Malta die tot de moord op de journalist en belemmering van het politieonderzoek leidden.

Op dit moment heeft Dang 321 abonnees en maakt ze haar nieuwsberichten nog alleen. Ze is op zoek naar geschikte kandidaten om een team mediamakers (zowel schrijvende als visuele journalisten) samen te stellen. “Het duurt even omdat de taal een groot obstakel vormt. Als je niet uit bijvoorbeeld Ghana of Nigeria komt, waar Engels de officiële taal is, dan moet je een lange weg afleggen voor je aan de slag kan.”

Zelf heeft Dang vanwege haar Engels niet eens geprobeerd om voor een Maltees medium te gaan werken – in haar ogen was haar niveau onvoldoende. Ze is wel van plan om na het voltooien van het volgende jaar van haar studie journalistiek aan de Universiteit van Malta als freelancer te gaan werken. “Ik ben zelfverzekerder geworden wat het schrijven in het Engels betreft.”

Invloed

Migranten die de taal nog niet goed beheersen, maar wel willen leren, moeten dat vaak op eigen houtje doen. Het aanbod taalcursussen voor migranten is echter schaars. Dang brengt mensen in aanraking met apps en YouTube-kanalen waar ze aan hun Engels kunnen werken. “Maar sommigen stoppen er weer mee op het moment dat ze beginnen te werken, omdat ze zich dan focussen op het ondersteunen van de familie in het thuisland. Dan is er geen tijd en energie meer voor het leren van de taal.”

Ik wil mensen doen beseffen dat ze als journalist hun positie in de maatschappij kunnen verbeteren

Dang geeft niet op. “Ik wil mensen doen beseffen dat ze als journalist hun positie in de maatschappij kunnen verbeteren. Als journalist heb je veel invloed, want je bezit kennis. En kennis is macht. Als journalist beslis je wat je op papier zet, in een video toont of op de radio zegt – je woorden bereiken veel mensen. Je geeft geen interviews waarin je vertelt wat is je overkomen, maar je schrijft je ervaringen en observaties zelf op. Zo ben je niet langer afhankelijk van wat anderen met je verhaal doen.”

Dit artikel verscheen eerder op OneWorld op 4 september 2020.

Hoe behandel je het trauma van racisme?

Iedereen migrant #5: Indische Nederlanders

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons