Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
“Ik ben vrouw, moslim en zwart. In Nederland zat ik mentaal opgesloten.” De Surinaams-Nederlandse Wahida Muntar (53) verruilde Nederland in 2017 voor Ghana op zoek naar economische kansen, verlossing van de kou en een diep verlangen om dichter bij haar Afrikaanse roots te zijn.
Het migreren werd vergemakkelijkt doordat haar man, die ze in Rotterdam ontmoette, Ghanees is. Hij wilde liever in Suriname wonen. Maar Muntar, die haar werkelijke wortels overigens naar Mali herleidde, koos juist voor Ghana vanwege de betere zakelijke kansen dan haar geboorteland Suriname. In Nederland was ze maatschappelijk werker, in Ghana heeft ze zich ontpopt als ondernemer.
Het migreren werd vergemakkelijkt doordat haar man, die ze in Rotterdam ontmoette, Ghanees is. Hij wilde liever in Suriname wonen. Maar Muntar, die haar werkelijke wortels overigens naar Mali herleidde, koos juist voor Ghana vanwege de betere zakelijke kansen dan haar geboorteland Suriname. In Nederland was ze maatschappelijk werker, in Ghana heeft ze zich ontpopt als ondernemer.
“Ghana wil de plek zijn waar afstammelingen van Afrika ‘thuis kunnen komen’
Muntar is beslist niet de eerste nakomeling van tot slaaf gemaakte Afrikanen die vanuit het Westen naar Ghana verhuist. Ghana profileert zichzelf als het land waar afstammelingen van Afrika ‘thuis kunnen komen’. In de jaren vijftig trokken Zwarte Amerikaanse burgerrechteniconen zoals W.E.B. Dubois, Marcus Garvey, schrijfster Maya Angelou en veel later Bob Marleys eerste vrouw Rita Marley naar Ghana.
Ghana beschouwt zichzelf ook als fakkeldrager van het ‘panafrikanisme’; die filosofie pleit voor eenheid en samenwerking tussen alle Afrikaanse landen én Afrikanen in de rest van de wereld. De eerste president van Ghana, Kwame Nkrumah, had daar een leidende rol in.
Ghana beschouwt zichzelf ook als fakkeldrager van het ‘panafrikanisme’; die filosofie pleit voor eenheid en samenwerking tussen alle Afrikaanse landen én Afrikanen in de rest van de wereld. De eerste president van Ghana, Kwame Nkrumah, had daar een leidende rol in.
Jaar van Terugkeer
In 2000 nam het land een wet aan die iedereen die een Ghanese afkomst kan bewijzen, in staat stelt om ook het Ghanese staatsburgerschap te verwerven. Het land heeft visumvrije regelingen met veel Caraïbische landen en in 2019 opende Suriname een ambassade in Ghana.
Dat was geen toeval; de Ghanese regering doopte 2019 om tot Year of Return oftewel Jaar van de Terugkeer. Het was toen vierhonderd jaar geleden dat de eerste tot slaaf gemaakte mens in het Amerikaanse Virginia zou zijn aangekomen. De naam verwijst naar de zogeheten Door of No Return: de poorten aan de West-Afrikaanse kust waardoorheen miljoenen gevangengenomen Afrikanen van de zestiende tot de negentiende eeuw op slavenschepen naar onder meer Amerika werden gedwongen.
Dat was geen toeval; de Ghanese regering doopte 2019 om tot Year of Return oftewel Jaar van de Terugkeer. Het was toen vierhonderd jaar geleden dat de eerste tot slaaf gemaakte mens in het Amerikaanse Virginia zou zijn aangekomen. De naam verwijst naar de zogeheten Door of No Return: de poorten aan de West-Afrikaanse kust waardoorheen miljoenen gevangengenomen Afrikanen van de zestiende tot de negentiende eeuw op slavenschepen naar onder meer Amerika werden gedwongen.
“Naomi Campbell, Beyoncé en Jay-Z maakten van Accra de interessantste plek ter wereld
Met het initiatief – waarvoor werd samengewerkt met Amerikaanse toerismebureaus – probeert de overheid Afrikaanse diaspora te stimuleren om Ghana te bezoeken, ernaartoe te verhuizen en in het Afrikaanse continent te investeren. Ruim honderd zwarte Amerikanen en Caraïbiërs verwierven in 2019 Ghanees staatsburgerschap.
Ghana kreeg eind 2019 vooral wereldwijde aandacht toen ‘zwart Hollywood’ tijdens kerst en oud en nieuw bijeenkwam in de hoofdstad Accra. De overheid huurde daarvoor de Ghanees-Amerikaanse marketinggoeroe Bozoma Saint John (voorheen werkzaam bij Uber, nu bij Netflix) en de Ghanees-Oostenrijkse acteur Boris Kodjoe in om grote namen naar Ghana te halen. Acteur Idris Elba, supermodel Naomi Campbell en supersterren Beyoncé en Jay-Z maakten van hoofdstad Accra ineens de interessantste plek ter wereld. Daarna streken ook veel internationale festivals neer in Ghana.
Artikel gaat verder onder de foto.
Ghana kreeg eind 2019 vooral wereldwijde aandacht toen ‘zwart Hollywood’ tijdens kerst en oud en nieuw bijeenkwam in de hoofdstad Accra. De overheid huurde daarvoor de Ghanees-Amerikaanse marketinggoeroe Bozoma Saint John (voorheen werkzaam bij Uber, nu bij Netflix) en de Ghanees-Oostenrijkse acteur Boris Kodjoe in om grote namen naar Ghana te halen. Acteur Idris Elba, supermodel Naomi Campbell en supersterren Beyoncé en Jay-Z maakten van hoofdstad Accra ineens de interessantste plek ter wereld. Daarna streken ook veel internationale festivals neer in Ghana.
Artikel gaat verder onder de foto.
Succesformule
Maar critici van het event, dat een jaar lang duurde, zeiden dat het meer ging om de extra inkomsten vanuit de diaspora dan om de spirituele ‘thuiskomst’ van terugkeerders. Volgens cijfers van de Ghana Tourism Authority (GTA) kwamen in 2019 273.000 mensen naar Ghana, waarmee de economie een injectie kreeg van 1,9 miljard dollar. Cijfers over hoeveel mensen ook werkelijk naar Ghana zijn geëmigreerd zijn volgens verschillende overheidsinstanties niet voorhanden.
De Afrikaanse diaspora is voor Ghana altijd van belang geweest vanwege hun economisch potentieel. De Wereldbank schat het totale aantal mensen van Afrikaanse afkomst in Noord-Amerika, Europa, het Caraïbische gebied en Latijns-Amerika op 169,1 miljoen. Hun kapitaal vormt een welkome aanvulling op het geld dat Ghanese burgers in het buitenland jaalijks naar huis sturen.
Andere West-Afrikaanse landen namen Ghana’s succesformule van het ‘Jaar van de Terugkeer’ hoe dan ook over. Nigeria lanceerde in 2020 de Door of Return, Senegal sloot in deze zomer van 2021 aan met The Return. De landen combineren, net als Ghana, historisch onrecht en zakelijke kansen met elkaar.
De Afrikaanse diaspora is voor Ghana altijd van belang geweest vanwege hun economisch potentieel. De Wereldbank schat het totale aantal mensen van Afrikaanse afkomst in Noord-Amerika, Europa, het Caraïbische gebied en Latijns-Amerika op 169,1 miljoen. Hun kapitaal vormt een welkome aanvulling op het geld dat Ghanese burgers in het buitenland jaalijks naar huis sturen.
Andere West-Afrikaanse landen namen Ghana’s succesformule van het ‘Jaar van de Terugkeer’ hoe dan ook over. Nigeria lanceerde in 2020 de Door of Return, Senegal sloot in deze zomer van 2021 aan met The Return. De landen combineren, net als Ghana, historisch onrecht en zakelijke kansen met elkaar.
Stroomstoringen
Voormalig maatschappelijk werkster Wahida Muntar runt nu vanuit haar landhuis in een buitenwijk van Accra een pluimveebedrijf, is masseuse, schoonheidsspecialist en produceert cosmetische producten gemaakt van natuurlijke ingrediënten. Ook is ze bezig een bed & breakfast op te zetten waar andere nazaten van slaafgemaakten tijdelijk terechtkunnen als ze ook de overstap naar Ghana willen maken.
Die transitie is niet altijd makkelijk. Zij en haar gezin hadden in het begin van hun verhuizing naar Ghana veel last van stroomstoringen. Haar drie kinderen werden er bang van. Ook worstelt Muntar nog steeds met de hoge kosten van goed onderwijs, dat in Nederland gratis was. De Surinaams-Nederlandse lacht als ze terugdenkt aan die eerste periode in Ghana, toen ze soms wel twintig kilometer verderop naar een supermarkt ging voor boodschappen, terwijl dezelfde producten op markten in de buurt verkrijgbaar waren.
Artikel gaat verder onder de foto.
Die transitie is niet altijd makkelijk. Zij en haar gezin hadden in het begin van hun verhuizing naar Ghana veel last van stroomstoringen. Haar drie kinderen werden er bang van. Ook worstelt Muntar nog steeds met de hoge kosten van goed onderwijs, dat in Nederland gratis was. De Surinaams-Nederlandse lacht als ze terugdenkt aan die eerste periode in Ghana, toen ze soms wel twintig kilometer verderop naar een supermarkt ging voor boodschappen, terwijl dezelfde producten op markten in de buurt verkrijgbaar waren.
Artikel gaat verder onder de foto.
Geen hokje
Inmiddels spreekt Muntar genoeg Twi, de meest gesproken taal in Ghana, om zich op straat te redden. Ze durft met een scooter over de stoffige, hobbelige wegen van Accra te rijden en wordt op de markt ‘hajia’ genoemd. Strikt genomen is dat een term voor vrouwen die naar Mekka zijn geweest, maar naar Muntar wordt daarmee vooral respect en genegenheid getoond.
Muntars kinderen – tijdens dit interview veertien, dertien en tien jaar oud – pasten zich vrij moeiteloos aan. Vooral aan hun nieuwe huis, dat midden in een verwilderd grasveld ter grootte van een voetbalveld staat. “In Nederland zijn de huizen klein. Mijn kinderen houden van buiten zijn. Hier kunnen ze spelen, ook met andere kinderen uit de buurt.” Muntar wijst naar een rij fietsen verderop.
Ze had geen duidelijke verwachtingen van de grote verhuizing, vertelt ze. “Het was meer een gevoel waar ik op afging. In Nederland moest ik, als zwarte, islamitische vrouw, vechten om dezelfde sociale kansen te krijgen als anderen. Dat geldt ook voor mijn kinderen. Het is fantastisch dat zij zichzelf hier in Ghana in ieder beroep kunnen voorstellen, in plaats van in een gemarginaliseerd hokje te belanden.”
Dit artikel is deel van een publicatie in OneWorld Magazine (voorjaar 2022) over mensen uit de Afrikaanse diaspora die ‘terugkeren’ naar Ghana. De delen verschenen in 2022 als drieluik op OneWorld.nl.
Muntars kinderen – tijdens dit interview veertien, dertien en tien jaar oud – pasten zich vrij moeiteloos aan. Vooral aan hun nieuwe huis, dat midden in een verwilderd grasveld ter grootte van een voetbalveld staat. “In Nederland zijn de huizen klein. Mijn kinderen houden van buiten zijn. Hier kunnen ze spelen, ook met andere kinderen uit de buurt.” Muntar wijst naar een rij fietsen verderop.
Ze had geen duidelijke verwachtingen van de grote verhuizing, vertelt ze. “Het was meer een gevoel waar ik op afging. In Nederland moest ik, als zwarte, islamitische vrouw, vechten om dezelfde sociale kansen te krijgen als anderen. Dat geldt ook voor mijn kinderen. Het is fantastisch dat zij zichzelf hier in Ghana in ieder beroep kunnen voorstellen, in plaats van in een gemarginaliseerd hokje te belanden.”
Dit artikel is deel van een publicatie in OneWorld Magazine (voorjaar 2022) over mensen uit de Afrikaanse diaspora die ‘terugkeren’ naar Ghana. De delen verschenen in 2022 als drieluik op OneWorld.nl.
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
