‘Qassem Soleimani was niet mijn held’

Op de Nederlandse televisie werd de uitvaart van Soleimani, die nog eens 56 slachtoffers eiste, herhaaldelijk uitgezonden. Duizenden in het zwart geklede Iraniërs namen afscheid van hun ‘held’. De dood van de generaal riep bij Iraniërs wereldwijd verschillende reacties op. Een veelgehoorde uitspraak, zelfs van mensen die beweren een hekel aan het regime te hebben, was dat deze man ‘anders was’. ‘Slim, charismatisch, geheimzinnig, een soort Che Guevara.’

Mijn eerste reactie was daarom ontkenning: dit kán niet. Hoe kan Abdolah, als gevluchte activist uit dit repressieve regime, zijn respect uiten voor zo’n moordenaar? Hoe kan Ardeshir Zahedi, een voormalige Iraanse diplomaat, die sinds de islamitische revolutie in de VS woont, respect tonen voor Soleimani? En hoe kan de beroemde Iraanse schrijver Mahmoud Dolat Abadi, wiens laatste boek nu al jaren gecensureerd wordt, dat doen?

Ook buiten Iran zorgde Soleimani niet voor veiligheid. Zónder hem had de droom van ayatollah Khomeini van een sjiitisch rijk van Afghanistan tot aan Palestina nooit zover kunnen komen. Het feit dat terroristische groeperingen zoals Hezbollah in Libanon, Syrië en Irak de afgelopen decennia sterker zijn geworden, komt voornamelijk door financiële injecties vanuit Iran.

En net als Iran is ook de VS op zoek naar eigen belangen in de regio. Beiden profiteren van spanningen en langdurige oorlogen buiten hun eigen grenzen. De verkoop van massavernietigingswapens wordt door het behouden en opvoeren van bedreigingen verzekerd. Hiervoor moeten de grootmachten hun vijanden blijven provoceren. Het Midden-Oosten is met zijn vele gewapende groeperingen die als ‘vijanden’ kunnen worden bestempeld, bij uitstek een regio waarin de afgelopen decennia de spanning steeds wordt opgevoerd. Vijanden die soms tégen elkaar en soms mét elkaar tegen een gedeelde vijand vechten. In zulke oneindige oorlogen worden figuren zoals Soleimani dan opeens als ‘held’ bestempeld.

Dat heeft er ook mee te maken dat hij zijn carrière begon als vrijwillige soldaat in de Iran-Irakoorlog en in tegenstelling tot vele andere Iraanse machthebbers niet corrupt leek te zijn. Hij geloofde in de islamitische revolutie en werd in zijn (mis)daden als oprecht gezien.

Het was geen geheim dat Soleimani tot aan zijn dood als militaire commandant die het dichtst bij de hoogste leider van Iran stond, de onderdrukkingsstrategie mede bepaalde. Soleimani was verantwoordelijk voor de repressie van de protesten van het Iraanse volk. Helaas werden de beelden van zijn misdaden niet op de Nederlandse noch op de buitenlandse televisie uitgezonden. Er spelen natuurlijk ook andere, grotere belangen, die boven de mensenrechten gaan. Behouden van de nucleaire deal met Iran bijvoorbeeld, en profiteren van de economische relatie met het land.

De Iraanse intelligentsia die achter Soleimani is gaan staan, is ook in de val van dit nationalistische populisme gelopen. Ondertussen ontkennen ze dat Iran voortdurend in oorlog en strijd verkeert, nu al veertig jaar geïsoleerd is en dat de jongere generaties de isolatie, strijd en sancties zat zijn en contact met de vrije wereld willen. Ja, zelfs met de VS en Israël.

In de media zag ik dat mensen de score tussen Iraanse en Amerikaanse aanvallen bijhouden, alsof het om een voetbalwedstrijd gaat. Het grote verschil is dat bij deze ‘wedstrijd’ miljoenen mensen onvrijwillig zijn betrokken. Denk aan de 167 onschuldige vliegtuigpassagiers die onderweg naar huis ‘per ongeluk’ werden neergehaald en geen idee hadden dat zij zich op het speelveld begaven.

Tegen Iraniërs wereldwijd die zich positief hebben uitgelaten over Soleimani wil ik zeggen: u bent niet mijn vertegenwoordiger. U bent niet mijn stem en niet die van alle anderen die de afgelopen veertig jaar onder het regime hun dierbaren hebben verloren, in de gevangenis zijn beland of gevlucht zijn.