Het kabinet erkende maandag dat er bij een deel van de Belastingdienst sprake is geweest van institutioneel racisme. Staatssecretaris Marnix van Rij (Financiën, CDA) schrijft dat in een brief aan de Tweede Kamer.
De Belastingdienst bleek jarenlang met zwarte lijsten te hebben gewerkt, met daarop namen van mensen bij wie een ‘hoog risico’ bestond dat zij fraudeurs zouden zijn. Duizenden mensen kwamen in de financiële problemen doordat de Belastingdienst hen daarop plaatste op basis van persoonskenmerken, nationaliteit en leeftijd. Mensen met een niet-westers uiterlijk werden strenger gecontroleerd. Sommigen mensen verloren hun toeslag al op de dag dat ze in de lijst werden opgenomen, zonder dat verder onderzoek naar hun situatie werd gedaan.
Dit artikel verscheen eerder op OneWorld.nl op 31 mei 2021.
Vanaf nu mag ik er één naam aan toevoegen: ‘fraudeur’. Minstens een van uw ambtenaren dacht zo over mij, getuige de brief die ik ontving, waarin de Belastingdienst mij liet weten dat ik in de Fraude Signalering Voorziening (FSV, zie kader, red.) stond. De reden? Onbekend.
“Dachten uw ambtenaren dat iemand met mijn naam het spel niet eerlijk kon spelen?
Meneer de staatssecretaris, ik doe mijn uiterste best om binnen het systeem dat we hebben op te klimmen. Ik hou me aan alle wetten, regels en normen, ook ten aanzien van de belastingplicht. Ik heb zes jaar lang keihard gewerkt om cum laude mijn gymnasium af te ronden – iets wat niemand verwachtte van een jongen uit de Amsterdamse Bijlmer. Waarom zou ik al die moeite op het spel zetten met belastingfraude?
“In Nederland controleert de Belastingdienst je strenger als je een tweede nationaliteit hebt
Ik zie en lees dat veel witte Nederlanders ook tot de 240.000 mensen behoren die in de FSV stonden. Maar toch, meneer de staatssecretaris, in Nederland controleert de Belastingdienst je strenger als je een tweede nationaliteit hebt (die ik overigens niet heb). U spreekt over een risicoprofiel dat noodzakelijk zou zijn om de miljoenen belastingaangiften en toeslagaanvragen te verwerken. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens spreekt echter over een verdacht onderscheid zodra nationaliteit in het spel is. Er moet wel een zeer goede reden bestaan om dat onderscheid te rechtvaardigen.
Immers, meneer de staatssecretaris, wat maakt iemand een fraudeur? Volgens mij geeft de frase op uw website over de kinderopvangtoeslag het antwoord: ‘Zoveel mensen, zoveel situaties’.
“Meneer de staatssecretaris, ik zou willen dat u uw burger weer vertrouwt
Het feit dat ik jarenlang zonder dat te weten in uw fraudesysteem stond geregistreerd, doet me denken aan de kille, oneindige gangen die Kafka beschrijft als metafoor voor het overheidsapparaat, inclusief de moedeloosheid, de wanhoop, de frustratie. Het einde van het boek, waarin protagonist Josef K. wordt afgemaakt, doet me denken aan de manier waarop de ruim 30.000 ouders in het toeslagenschandaal zijn behandeld. ‘Als een hond,’ aldus K.
Nu moet ik ook nog zelf vragen naar de toedracht van mijn registratie, en schrijft uw ambtenaar in zijn brief dat er een onderzoek loopt ‘waarvan de uitkomst niet snel afgerond zal zijn’.
Meneer de staatssecretaris, ik hoef geen onderzoek. Ik hoef van uw beraadslagingen geen notulen te zien. Ik hoef geen genoegdoening of schadevergoeding. Ik stel voor dat u ervoor zorgt dat u uw burger weer vertrouwt – zodat ik in alle rust iets van mijn leven kan blijven maken.
Sinds 2001 werd de geheime Fraude Signalering Voorziening (FSV) gebruikt door de Belastingdienst en Toeslagen om vermoedelijke fraudeurs in te registreren. Wie op deze zwarte lijst stond, wist van niets en kon zich nergens tegen verzetten. Ambtenaren hadden zelf vaak geen idee waaróm burgers erin stonden. Bovendien werd de privacy van burgers met voeten getreden, zo werden gegevens bijvoorbeeld gedeeld met andere instanties. Een deel van de 240.000 mensen in het systeem, werd uiteindelijk slachtoffer in de kinderopvangtoeslagaffaire als gevolg van de fraudejacht van de Belastingdienst. In 2020 is het systeem uit de lucht gehaald, maar pas in mei 2021 werden burgers erover geïnformeerd. In november 2021 kwam een onderzoek van PwC aan het licht waaruit zou blijken dat (naast de toeslagenaffaire) duizenden andere mensen ook door deze lijst in de financiële problemen kwamen.
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
