Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Wie denkt aan een vluchtelingencrisis in het Koninkrijk der Nederlanden denkt al snel aan de omstandigheden in Ter Apel. Maar ook in de overzeese gebieden leidt het vluchtelingenbeleid van de Nederlandse regering tot barre omstandigheden. Op Curaçao, waar zo’n 151.000 mensen wonen, verblijven naar
schatting momenteel zo’n 15.000 Venezolaanse vluchtelingen, de meesten op de vlucht voor economische, sociale en politieke onrust onder president Maduro van Venezuela
1. Op het eiland worden hun rechten systematisch geschonden, blijkt uit
rapporten van Amnesty International uit 2018 en 2021.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op OneWorld.nl op 25 november 2022.
“
De Koninklijke Marechaussee speelt een actieve rol bij het vastzetten van vluchtelingen
Sinds de opheffing van de Nederlandse Antillen in 2010 is Curaçao een zelfstandig land binnen het Koninkrijk der Nederlanden. Het land heeft een autonome regering en eigen wetgeving, maar Nederland is wel verantwoordelijk gebleven voor onder meer het buitenlands beleid en defensie. Daardoor stuurt de Nederlandse marechaussee namens het ministerie van Defensie de kustwacht van Curaçao aan. Die speelt een actieve rol in het opsporen en vastzetten van vluchtelingen voor de kust van het eiland.
‘Erbarmelijke’ situatie
Al in 2018 constateerde Amnesty International in een
rapport dat vluchtelingen op Curaçao te maken krijgen met mishandeling, (seksuele) uitbuiting en verwaarlozing. Ouders en kinderen werden bovendien onrechtmatig van elkaar gescheiden. Venezolaanse vluchtelingen werden in 2018 ook standaard voor onbepaalde tijd gedetineerd in de gevangenis in hoofdstad Willemstad. In 2021 volgde een
tweede rapport over de mensenrechtenschendingen.
In juli 2022 zette een Curaçaose rechter een streep door het gevangenisregime waarmee de vluchtelingen te maken krijgen. Alle Venezolanen werden vrijgelaten, maar navraag bij Human Rights Defense Curaçao (HRDC) leert dat de Venezolanen opnieuw vastzitten. “Na de gewonnen rechtszaak in juli zijn allen vrijgelaten”, vertelt Ieteke Witteveen van HRDC. “Maar na wat cosmetische aanpassingen aan de regels worden Venezolaanse mannen zonder documentatie opnieuw vastgezet en uitgezet. Voor vrouwen is er momenteel geen detentiecentrum. Kinderen die met een boot aankomen worden wel vastgezet.” Human Rights Defense Curaçao (HRDC) heeft van gedetineerde Venezolanen meldingen ontvangen van grote hoeveelheid muggen, onvoldoende ventilatie en geen mogelijkheden tot recreatie. Daardoor is volgens HRDC een ‘erbarmelijke situatie’ ontstaan in de gevangenis.
“
Vluchtelingen collectief uitzetten, is in strijd met het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens
Curaçao
kent geen internationaal erkende asielprocedure. Daarom zijn er officieel ook geen vluchtelingen met een verblijfstatus op Curaçao. In 2017 nam Curaçao de opvang en selectie van vluchtelingen over van het Rode Kruis en de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR. Verantwoordelijk voor de beschermingsprocedure van vluchtelingen op Curaçao is de vreemdelingenpolitie, die een dubbele verantwoordelijkheid heeft: én de bescherming van vluchtelingen én migranten zonder verblijfsvergunning aanhouden.
Vluchtelingen kunnen wel een beroep doen op het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens, omdat het land onderdeel is van het koninkrijk, maar via die weg heeft nog nooit iemand bescherming gekregen. In de praktijk stuurt Curaçao vluchtelingen stelselmatig terug naar Venezuela, waar een deel van hen het risico loopt te worden vervolgd. Daarmee schendt Curaçao het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM), dat in artikel 3 stelt dat iemand niet teruggestuurd mag worden naar een land waar diens zijn leven in gevaar is. Daarvoor moeten vluchtelingen uiteraard wel de kans krijgen om dat aan te tonen. Het collectief uitzetten van vluchtelingen is in strijd met artikel 4, en het opsluiten van mensen op grond van hun verblijfsstatus met artikel 5 van het EVRM.
Geen onderzoek door Nederland
Maatschappelijke organisaties uit Nederland en op Curaçao zijn kritisch over de mensenrechtenschendingen. Toch heeft de Nederlandse regering er naar aanleiding van het rapport uit 2018 niet voor gekozen om de situatie en behandeling van Venezolaanse vluchtelingen op het eiland te onderzoeken. Pas in januari 2022, na een
tweede rapport in oktober 2021,
bevroor toenmalig staatssecretaris voor Koninkrijksrelaties Raymond Knops (CDA) de financiële steun aan Curaçao van ongeveer 2 miljoen euro voor het verbeteren van de vluchtelingenopvang.
Met die steun had eigenlijk al in maart 2022 een nieuw vreemdelingencentrum opgeleverd moeten worden; de bouw daarvan is vandaag de dag nog steeds niet af. In februari van dit jaar besloot de nieuwe staatssecretaris van Koninkrijksrelaties Alexandra van Huffelen (D66) wel om het gesprek met Curaçao weer op te pakken en de bouw van het centrum voort te zetten.
“
Nederland heeft een morele verplichting om zich actiever in te zetten voor verbetering van de situatie
Organisaties als Amnesty International en HRDC roepen de Nederlandse regering op om kritisch te blijven op de voortgang van Curaçao in het verbeteren van de opvang van vluchtelingen.
Volgens HRDC zou een belangrijke stap al zijn om vluchtelingen niet langer op een gevangenisterrein op te vangen. De organisatie vindt dat de Nederlandse financiële bijdrage eigenlijk moet gaan naar de bouw van een opvangcentrum waar vluchtelingen wel (beperkte) vrijheden hebben.
Juridisch gezien heeft Nederland geen verplichtingen aan Curaçao op het gebied van vluchtelingenbeleid, zei Arjen van Rijn, hoogleraar staatsrecht aan de Universiteit van Curaçao, in 2018 in een interview met Trouw. Maar volgens Van Rijn heeft Nederland als grootste land in het Koninkrijk wel een morele verplichting om zich actiever in te zetten voor verbetering van de situatie.
Tweede Kamer dwingt onderzoek af
Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Eric van der Burg (VVD) denkt daar anders over. Na een bezoek aan Curaçao in september van dit jaar
zei hij niet te hebben aangedrongen bij de Curaçaose autoriteiten op uitvoering van internationale verdragen over de opvang van vluchtelingen: ‘In zijn algemeenheid vindt Nederland dat alle landen in de wereld, dus ook de landen in het Koninkrijk, de vreemdelingenrechtelijke verdragen moeten ondersteunen. Maar ik vind dat ik niet een te grote broek moet aantrekken.’
Van der Burg bedoelt daarmee dat Nederland eerst zelf zijn zaken op orde moet hebben, voor het andere landen terechtwijst. Inmiddels heeft de Tweede Kamer via een motie van Sylvana Simons (BIJ1) afgedwongen dat Nederland tóch gaat onderzoeken hoe het kan bijdragen aan een beschermingsprocedure die voldoet aan het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk op OneWorld.nl op 25 november 2022.
