‘‘From the river to the sea’ is géén oproep tot genocide’

De afgelopen weken hoorde je waarschijnlijk regelmatig de slogan From the river to the sea Palestine will be free, toen Palestijnen in hun thuisland, in het hele Midden-Oosten en overal ter wereld de afgelopen weken in opstand kwamen. In steden over de hele wereld reageerden demonstranten op de aanstaande uitzetting van Palestijnse inwoners uit hun huizen in Jeruzalem, op Israëlische aanvallen op heilige plaatsen en op de bombardementen op Gaza. Als je deze protesten hebt bekeken of bijgewoond, heb je de slogan waarschijnlijk op borden zien staan of in de menigte gehoord.

Je hebt misschien ook gehoord dat de slogan antisemitisch of zelfs genocidaal wordt genoemd. Op 19 mei 2021 bijvoorbeeld werd de vakbond New Yorker Union breed aangevallen om deze tweet: ‘Solidarity with Palestinians from the river to the sea who went on a 24-hour strike yesterday for dignity and liberation.’ (‘Solidariteit met de Palestijnen from the river to the sea die gisteren 24 uur in staking gingen voor waardigheid en bevrijding.’) Of het nu uit oprechte onwetendheid of kwaadwillendheid is, volgens critici van de river-to-the-sea-formulering zouden de vakbond, en anderen die de slogan gebruiken, impliciet oproepen tot de ontmanteling van de staat Israël en het zuiveren van de hele regio – van de rivier de Jordaan tot de Middellandse Zee: een gebied dat de Westelijke Jordaanoever, Gaza en heel Israël beslaat binnen de internationaal erkende grenzen van vóór 1967. Helaas is de vakbond gezwicht voor deze laster.

Artikel gaat verder onder het kader.

Vandaag de dag lijkt het gesprek steeds meer in deze richting verschoven. Dat komt deels door een algemeen intellectueel en moreel ontwaken over het onderwerp Israël/Palestina – in de media, in de academische wereld, in activistische kringen en zelfs onder bepaalde politici – maar het komt ook door de steeds gruwelijkere realiteit ter plaatse. Meer dan ooit erkennen mensen over de hele wereld dat het probleem veel verder gaat dan de bezetting van de Westelijke Jordaanoever, en dat discriminatie tegen Palestijnen aan beide zijden van de Groene Lijn2 plaatsvindt.

De zin From the river to the sea dekt een toekomst zonder Groene Lijn als geen ander, omdat het de volledige ruimte beslaat waarin Palestijnse rechten worden ontzegd. Het is in die ruimte dat Palestijnen vrij willen leven. Het is in die ruimte dat Palestijnen zich moeten verenigen om verandering te creëren, ondanks de politieke en geografische verdeeldheid die de Israëlische overheersing heeft veroorzaakt. Het is die ruimte die Palestijnen ‘thuis’ noemen, ongeacht wat iemand anders het noemt.

Een systeem van discriminatie en apartheid

From the river to the sea is een antwoord op de versnippering van het Palestijnse land en het uit elkaar drijven van het Palestijnse volk door de Israëlische bezetting en door discriminatie. Palestijnen zijn op talloze manieren uiteengedreven door het Israëlische beleid. Er zijn Palestijnse vluchtelingen die door discriminerende Israëlische wetten niet mogen terugkeren. Er zijn Palestijnen binnen het internationaal erkende grondgebied van Israël die als tweederangsburgers leven, zonder gelijke rechten. Er zijn Palestijnen onder Israëlische militaire bezetting op de Westelijke Jordaanoever zonder staatsburgerschapsrechten. Er zijn Palestijnen in bezet Jeruzalem die in juridische onzekerheid verkeren en worden geconfronteerd met uitzetting. Er zijn Palestijnen in Gaza die onder Israëlische belegering leven. Allemaal lijden ze onder een scala van beleidsmaatregelen in een systeem van discriminatie en apartheid – een systeem dat ze alleen kunnen bestrijden door gezamenlijke oppositie.

Ze hebben allemaal het recht om vrij te leven in het land from the river to the sea. Maar omdat zionistische kolonisten profiteren van verdeeldheid, hebben ze belang bij de onjuiste weergave van het juist inclusieve en verenigende karakter van de slogan. Het is immers gemakkelijker om een verdeeld volk te domineren dan één verenigd volk in een gezamenlijke strijd voor dezelfde universele rechten. Journalist Marc Lamont Hill werd daarom ontslagen bij CNN omdat hij opriep tot Palestijnse vrijheid ‘from the river to the sea’.

Als Palestijnen ‘From the river to the sea Palestine will be free’ zeggen, beweren veel zionisten dat dit een oproep tot genocide is. Maar zoals historicus Maha Nassar opmerkt: er is nooit een ‘officieel Palestijns standpunt geweest dat oproept tot gedwongen verwijdering van Joden uit Palestina’. Die interpretatie lijkt, denkt hij, het resultaat van ‘een Israëlische mediacampagne na de oorlog van 1967, waarin ten onrechte werd beweerd dat Palestijnen Joden in zee wilden gooien’.

Racisme en islamofobie

Joodse groeperingen zoals het American Jewish Committee beweren ook dat de slogan antisemitisch is omdat militante groeperingen zoals de PLO, het Volksfront voor de Bevrijding van Palestina en Hamas de leus hebben overgenomen. Maar zoals Nassar schrijft, gaat de zin veel verder terug, en maakt die deel uit van een bredere oproep tot een seculiere, democratische staat in heel historisch Palestina.

De bewering dat de zin ‘from the river to the sea’ genocidaal bedoeld is, berust niet op historische feiten, maar eerder op racisme en islamofobie. Door de zin als genocidaal weg te zetten, kun je doen alsof Palestijnen niet te vertrouwen zijn, en dat als zij oproepen tot gelijkheid, ze eigenlijk ‘uitroeiing’ bedoelen. Om voortdurend geweld tegen Palestijnen te rechtvaardigen, wordt die redeneertrant gebruikt om ons af te schilderen als irrationele wilden die uit zijn op het vermoorden van Joden.

De poging om Palestijnen te verbinden met het streven naar uitroeiing wordt ook in veel andere contexten ingezet. In 2015 deed de Israëlische premier Benjamin Netanyahu bijvoorbeeld aan Holocaust-ontkenning door te beweren dat het eigenlijk een Palestijn was, en niet Hitler, die aanstuurde op de ‘Endlösung’. De toenmalige Duitse bondskanselier Angela Merkel moest de Israëlische premier helpen herinneren dat de Duitsers verantwoordelijk waren voor de Holocaust. Zionisten profiteren van de voortdurende angst dat Palestijnen hen zouden willen uitroeien: in zo’n gevaarlijke omgeving kun je voortdurende misstanden tegen Palestijnen rechtvaardigen.

Die logica is niet voorbehouden aan Palestijnen. Ook andere gemarginaliseerde groepen worden vaak beschuldigd van onbetrouwbaarheid en van de diepgewortelde verborgen wens om de samenleving te vernietigen. Joden zouden dat stereotype goed moeten kennen, aangezien het ook een centraal kenmerk is van antisemitisme. In feite werd de ergste antisemitische aanslag in de Amerikaanse geschiedenis een paar jaar geleden gepleegd door een moordenaar die een synagoge aanviel, omdat hij dacht dat Joden de wit-christelijke gedomineerde samenleving vernietigden door bruine immigranten binnen te halen onder het mom van ‘humanitarisme’.

Dergelijke argumenten gaan voorbij aan dat waartoe Palestijnen oproepen als ze de zin in kwestie gebruiken: een staat waarin Palestijnen kunnen leven als vrije en gelijke burgers, zonder door anderen te worden gedomineerd of anderen te domineren. Wanneer we pleiten voor een vrij Palestina from the river to the sea, is het juist het bestaande systeem van overheersing dat we willen beëindigen.