Broodje pom als werelderfgoed?

Tijdens een recente bijeenkomst van UNESCO (Organisatie der Verenigde Naties voor Onderwijs, Wetenschap en Cultuur), op het eiland Mauritius, werden tradities uit verschillende landen uitgeroepen tot immaterieel erfgoed van de mensheid. Zo werd bekend dat de Jamaicaanse reggae vanaf nu op de beschermde UNESCO-lijst staat. De Surinaamse inventarisatie staat nog in de kinderschoenen, vertelt Roozer, die beleidsadviseur is van het Directoraat Cultuur van het ministerie.

“Een andere uitdaging is dat we als land weinig geschreven bronnen hebben. De oorspronkelijke bewoners en de marrons hebben weinig genoteerd en daarom moeten we veel informatie halen uit mondelinge, van generatie op generatie doorgegeven verhalen. Hoewel die bij de leefgemeenschappen van de Saramaccaners en Aucaners heel goed in elkaar zitten, is het lastig om ze als buitenstaander goed te begrijpen.”

Het is immers voor elke samenleving belangrijk dat cultuur wordt vastgelegd, stelt historicus Maurits Hassankhan. “Daarom is inventarisatie van groot belang. Het heeft namelijk te maken met de identiteit als natie en als groep. Maar het overdragen van kennis en informatie kost geld en daarvan wordt niet veel vrijgemaakt op de staatsbegroting”, geeft Hassankhan aan.

Hassankhan denkt dat het delen van kennis tussen ouders en kinderen een manier is om culturele informatie niet verloren te laten gaan. “Daarna kan informatie via het onderwijs overgebracht worden. Met verschillende vakken kun je cultuurbesef bij de jeugd overbrengen. Het is uiteindelijk de verantwoordelijkheid van de totale samenleving dat deze informatie niet verloren gaat.”

“De Surinaamse keuken is een combinatie van een groot aantal keukens, waaronder de Hindoestaanse, Afrikaanse, Javaanse, Chinese, Hollandse, Joodse, Portugese en Indiaanse. Dat heeft ervoor gezorgd dat onze keuken veel gerechten kent; de verschillende bevolkingsgroepen zijn elkaars gerechten en ingrediënten gaan gebruiken en beïnvloeden, waaruit weer nieuwe Surinaamse gerechten zijn ontstaan. Wij zijn de laatste jaren aan het experimenteren, maar net als andere geïsoleerde gemeenschappen kun je merken dat we voornamelijk recepten en smaken van honderd jaar geleden goed hebben geconserveerd.”

“Waarschijnlijk kwam wel de smaak van rook veel voor, bij warme vis en wild. Sowieso was de invloed van koken op houtvuur op de smaak groot. Tijdens de slavenperiode bepaalde vooral de provisie die op de boot werd meegenomen het eten. Dan denken we aan bruine bonen, erwtensoep en zout vlees uit een vat. Ook uit deze periode komt de bokking, en bakkeljauw.”

Behalve het culinaire instituut van Woei zijn ook de Vereniging Herdenking Javaanse Immigratie (VHJI) en de Afro-Surinaams culturele organisatie NAKS bezig met het samenstellen van de basislijst. Daarop staan onder meer de koto, het traditionele kledingstuk van de afro-Surinamers, en de Javaanse djarang kepang-dans. Elwin Atmodimedjo, voorzitter van VHJI, streeft ernaar om alle Javaanse groeperingen uit stad en land hierbij betrekken. “Wij houden consultatierondes en daarbij stellen we lijsten van cultuurelementen op die we zullen voordragen. Er zijn nu al tal van elementen genoteerd die niet meer bestaan of beoefend worden.”

De multiculturele samenleving van Suriname is een mooi gegeven, maar vormt ook een uitdaging bij het samenstellen van een goede lijst, aldus Roozer. “Omdat er zoveel culturen zijn, zijn er ook cross-culturele elementen. En we willen niet dat groepen gaan vechten omdat ze vinden dat een bepaald element ‘van hun’ is. We hebben daarom aan verschillende culturele groepen gevraagd zich bezig te houden met het identificeren van immaterieel cultureel erfgoed binnen hun cultuur. De verschillende groepen zijn nu bezig om commissies te installeren die zich gaan bezighouden met de inventarisatie van het immaterieel erfgoed.” Over een paar jaar zal duidelijk zijn welke culturele uitingen een plek op de lijst hebben weten te veroveren.