Wereldvoedseldag staat in het teken van voedselzekerheid. Het garanderen van wereldwijde voedselzekerheid is een behoorlijke uitdaging. Naar verwachting overstijgt de wereldbevolking in 2050 de negen miljard. De wereld zal dan zo’n 60 à 70% meer voedsel moeten produceren om tegemoet te komen aan de toegenomen vraag. Daarom pleit Rob Glastra voor een transitie naar ecologisch duurzame voedselsystemen.
“De wereld zal in 2050 zo’n 60 à 70% meer voedsel moeten produceren om tegemoet te komen aan de toegenomen vraag.
Voedselzekerheid wordt bepaald door de beschikbaarheid en toegankelijkheid van voedsel, de mogelijkheid om voedsel veilig en adequaat te bereiden (bijvoorbeeld door de beschikbaarheid van energie en schoon water) en de mate van stabiliteit van de andere drie dimensies in tijden van crisis en verandering. In al deze aspecten van voedselzekerheid spelen natuurlijke processen een cruciale rol.
Gezonde, biodiverse ecosystemen zijn niet alleen noodzakelijk voor de bestuiving van gewassen en stabiele watervoorziening, maar ook voor het in toom houden van ziekten en plagen door natuurlijke vijanden, voor bescherming tegen erosie, instandhouding van bodemvruchtbaarheid en het verminderen van de impacts van natuurrampen.
Concurrerende belangen en klimaatverandering
Dergelijke ecosysteemdiensten staan echter op veel plaatsen in de wereld onder druk. Terwijl de mondiale bevolking en de vraag naar grondstoffen toenemen, groeit ook de concurrentie om land en water. In Benin bijvoorbeeld staat de productie van cassave voor biobrandstof op gespannen voet met ruimte voor voedselproductie en natuur.
Maar ook binnen de landbouw neemt de concurrentie toe. In Zuid-Amerika trekken familiebedrijfjes die voedsel produceren voor de lokale markt vaak aan het kortste eind ten opzichte van grote industriële bedrijven die producten zoals soja produceren voor de buitenlandse markt. Deze grootschalige uitbreiding van landbouwgrond leidt tot verlies van biodiversiteit en zorgt ervoor dat de natuur steeds minder goed in staat is haar belangrijke rol in ons voedselsysteem te vervullen.
Ook klimaatverandering vormt een steeds grotere bedreiging. Door stijgende temperaturen en toenemende droogte nemen de maïsoogsten in Afrika flink af. De kleinschalige boeren beschikken vaak niet over voldoende financiële middelen om over te stappen op andere gewassen. Daarnaast leiden extreme weersomstandigheden, zoals hevige regenval, steeds vaker tot verlies van oogsten.
Transitie naar duurzame voedselsystemen
Om deze bedreigingen het hoofd te bieden en voor de langere termijn de wereldwijde voedselzekerheid veilig te stellen is een transitie nodig naar duurzame voedselsystemen. Systemen waarin de gebruikte landbouw- en visserijtechnieken gebaseerd zijn op ecologische principes, zoals kringlopen, duurzame oogstniveaus en diversiteit – zowel in gewassen, als in structuur van het landschap en biodiversiteit.
Duurzame voedselsystemen zorgen voor behoud of herstel van natuurlijke elementen in het productielandschap, zoals natuurlijke bosverbindingen langs rivieren, zodat diersoorten zich kunnen verplaatsen, of draslanden voor het tijdelijk opvangen van water. Dergelijke groene infrastructuur draagt bij aan gezonde ecosysteemdiensten en veerkrachtige landschappen, die beter in staat zijn zich aan te passen aan extreme weersomstandigheden. Daardoor zijn de oogsten op landbouwpercelen met hogere diversiteit tot 70% stabieler dan bij uniforme monoculturen, zoals oliepalmplantages, sojavelden en soortenarme graslanden.
Kortom: duurzame voedselsystemen kennen beter functionerende ecosysteemdiensten, zijn weerbaarder in geval van veranderingen en kennen –vooral op de lange termijn- een stabielere productiviteit dan industriële landbouw op basis van monoculturen of visserij die ecologische grenzen niet respecteert.
Waar wachten we op?
Waar wachten we dan nog op? Zo’n transitie is niet alleen een technische kwestie, maar kent ook politieke, economische en sociale dimensies. Zonder een serie – soms vergaande – beleidshervormingen zal het niet lukken. Internationale organisaties, zoals de Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) van de VN en het internationale expert panel rond duurzame voedselsystemen (IPES-food) hebben hiervoor al de nodige beleidsanalyses uitgewerkt.
Nu komt het erop aan dat deze door overheden worden vertaald in nationaal beleid en door boeren en bedrijven in de praktijk worden gebracht. Ook maatschappelijke organisaties hebben daarbij een rol te spelen, door ervoor te zorgen dat het belang van voedselzekerheid hoog op de agenda blijft en bekender wordt bij een breed publiek. Wereldvoedseldag is daar alvast een goede gelegenheid voor!
