Toen de eerste hoofdredacteur van OneWorld, Hans Ariëns, tien jaar geleden over het allereerste magazine aan het brainstormen was met zijn redactie, zat ik waarschijnlijk voor Trouw in Ivoorkust. In de kapotgeschoten, door rebellen geregeerde straten van Abidjan had een strijd gewoed tussen aanhangers van ex-president Gbagbo en huidig president Ouattara. Om de gewelddadige verdeeldheid te duiden, sprak ik met politici en sjacheraars in het als presidentieel paleis dienende Hotel du Golf, met ontheemden in de stad Duékoué, met christenen in de extravagante basiliek van hoofdstad Yamoussoukro en met moslims bij de vervallen moskee.
Ondertussen besloot de redactie van OneWorld in Amsterdam wie er op de cover van dit nieuwe blad over ontwikkelingssamenwerking zou komen: Mabel Wisse Smit. ‘Prinses tussen wereldleiders’, kopte het magazine. Onderkop: ‘Waarom Tutu en Mandela van Mabel houden’. Binnenin weidde de prinses uit over haar strijd tegen kindhuwelijken in ‘ontwikkelingslanden’ en haar warme banden met Afrikaanse iconen als Kofi Annan – die ze leek op te voeren als legitimering voor haar reddersrol. ‘OneWorld, be part of it’ was de slogan destijds.
“Als nu een lid van het Koninklijk Huis op onze pagina’s leegloopt over ongelijkheid, kun je ervan uitgaan dat ik onwel ben geworden
OneWorld bestaat tien jaar en er is veel veranderd. Als nu nota bene een lid van het Koninklijk Huis kritiekloos op onze pagina’s zou leeglopen over ongelijkheid in de wereld, kun je ervan uitgaan dat ik onwel ben geworden. Van een gesubsidieerd vakblad over ontwikkelingssamenwerking veranderde OneWorld dan ook in een onafhankelijk ‘magazine zonder blad voor de mond’. Bij mijn aantreden in 2018 was de subsidie van Buitenlandse Zaken aan OneWorld tot mijn genoegen gestopt. Begrijp me niet verkeerd: ik zou geen nee zeggen tegen het royale (reis)budget – meerdere redactieleden maakten voor één editie reportages ver weg – en het aantal redacteuren van weleer (ik heb er nu één), maar wel tegen de focus op westerse weldoeners.
Ik groeide op met één van OneWorlds voorgangers: Internationale Samenwerking (meestal afgekort als IS – van Islamitische Staat had toen nog niemand gehoord). In mijn herinnering stond daarin altijd wel één kind dat op mij leek en hulp ontving van een wit persoon die waterput of schooltje had gerealiseerd. Kinderen van wie ik me altijd heb afgevraagd of aan hen of hun ouders ooit is gevraagd of ze in beeld wilden, en wat ze eraan gehad hebben? Dat wij IS gratis thuis ontvingen, las ik als subtiele boodschap om ons er als vluchtelingen aan te herinneren dankbaar te zijn voor Nederland. Later begreep ik dat het voor iedereen gratis was.
Het modernere OneWorld werd onder Ariëns en opvolger Lonneke van Genugten steeds kritischer over de hulpsector. Zij onderzochten meer onrecht van dichtbij en haalden auteurs van kleur aan boord als Hadjar Benmiloud en Quinsy Gario. Dat wekte mijn interesse om hoofdredacteur te worden bij OneWorld; een mediatitel die wilde vernieuwen binnen een sector gegijzeld door een duopolie en de aandachtseconomie. Bij die evolutie van OneWorld sta ik met mijn voorgangers stil in ons nieuwe jubileummagazine. We complimenteren en bekritiseren elkaar. “Dat een vrouw van kleur met zo’n indrukwekkende journalistieke achtergrond mij opvolgde, vond ik fantastisch”, zegt mijn voorganger van Genugten tegen mij. Maar ook: “Je hebt wel voor ongemak gezorgd, Seada.”
Want ik wilde niet alleen ‘een eerlijke wereld’, maar ook eerlijke journalistiek met zelfkritiek, een antikoloniale werkwijze en ondervertegenwoordigde mediamakers. Voor een artikel in ons huidige jubileummagazine over de ‘terugkeer’ naar Ghana van nazaten van tot slaaf gemaakte mensen, zochten we daarom een Ghanese journalist en fotograaf. Ik bespaar zo op reisbudget, maar betaal wel voor zowel letterlijke als culturele vertaling. Dat is geen liefdadigheid; deze makers bieden nuances die westerse correspondenten kunnen ontgaan.
Zonder de bijdrage van de Statiaanse Urisha Blake aan deze jubileumeditie wisten wij bijvoorbeeld niet dat haar eilandgenoten op St. Eustatius – nota bene een bijzondere gemeente binnen Nederland – kampen met een drinkwatergebrek dat zij haast niet kunnen aanvechten, terwijl hier in Europees Nederland een rechtszaak tegen de staat loopt wegens waterafsluitingen. Dankzij onze nieuwe beeldredacteur Angela Tellier is ons fotografenbestand enorm verrijkt. En zonder ons brede netwerk konden wij onze talenten van 2022, zoals regisseur Robbert Doelwijt, niet presenteren.
Je zou het full circle kunnen noemen: dat een journalist met mijn achtergrond – Ethiopisch, gevlucht, niet ondankbaar, wel kritisch –, die zichzelf als kind vooral als lijdend voorwerp terugzag in ontwikkelingsmedia, nu leidend is bij OneWorld. Dat uitgerekend een magazine dat ooit is voortgekomen uit een koloniale traditie van zendingswerk, na overname door ondergetekende en uitgever John Olivieira, nu het enige black owned opinieblad is in Nederland.
Dat is geen zelffelicitatie – nou, een beetje –, het is bovenal een bewijs dat heruitvinding mogelijk is. Maar om het nieuwe OneWorld te begrijpen, moet je het oude wel kennen. De geschiedenis én de evolutie snappen. ‘Lees je bewust’ is niet voor niets nu de slogan. Dank voor de afgelopen tien jaar, op naar de volgende.
