Open doel

‘Zeventien manieren om de wereld te redden. Handleiding voor vooruitdenkers’ schreef OneWorld magazine exact drie jaar geleden toen 193 landen hun handtekening hadden gezet onder de nieuwe mondiale ontwikkelingsagenda van de VN. We zouden met z’n allen de wereld beter, veiliger en schoner maken met het jaar 2030 als deadline. Gewone burgers hadden online enquêtes ingevuld met onderwerpen die ze belangrijk vonden. Waar geen internetverbinding was, gingen VN­-medewerkers met formulieren langs de deur. Maar echt ‘van de mensen’ werden de Sustainable Development Goals – Es­-Die-­Djies voor intimi – nooit.

Misschien komt het omdat er zo lang is vergaderd over elk woord en elke komma binnen de 169 subdoelen en 244 indicato­ren, dat elke zweem van idealistische sjeu of bravoure eruit is getipp­-ext. Bovendien zijn de doelen te lief voor gemeneriken, zeggen mensenrechtenorganisaties. Ook Saudi­-Arabië, Eritrea, Cuba en Syrië hebben getekend. Ze gaan voor nobele doelen zoals groene energie of welvaart voor iedereen, zonder zich geschof­feerd te hoeven voelen door vervelende termen, zoals ‘persvrij­heid’, ‘eerlijke verkiezingen’ of ‘scheiding van machten’. Wie goed leest, ziet wel degelijk een meer politieke en activistische agenda tegen corruptie, geweld en rechteloosheid, onder doel 16 (Vrede en veiligheid). Alleen hoeft geen enkele regering strafwerk te maken als ze op die vakjes een onvoldoende scoren, want er staat geen sanctie op rode kruisjes.

Heineken oogstte jarenlang veel lof én subsidie voor samenwer­kingsprojecten met boeren in Afrikaanse landen, maar het imago van groene goeddoener brokkelt steeds verder af. De bierbrouwer moest ruim 1 miljoen euro betalen aan 150 ex­-werknemers die tijdens de burgeroorlog in Congo onterecht waren ontslagen. En zo komt het dat na whitewashing en greenwashing nu ook de term ‘SDG­washing’ bestaat, signaleert diplomaat Roel Nieuwenkamp. “De term slaat op bedrijven die zich profileren met hun positieve impact als marketinginstrument, terwijl ze hun negatieve impact negeren.” Een autobedrijf kan zijn elektrische auto’s promoten om het klimaat te redden (doel 13), terwijl de kobalt in de batterij is gedolven door een kind van vijf (doel 8). Wat doe je daartegen?
Nieuwenkamp was tot voor kort voorzitter van de werkgroep Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen van de OESO, de club van rijke landen. De veroordeling van Heineken vond plaats bij een klachtenloket dat al voor de werelddoelen is ingesteld door diezelfde OESO. Nieuwenkamp noemt nog wat voorbeelden van ons omringende landen: “Frankrijk stelt bedrijven met meer dan 5000 werknemers verplicht om hun hele productieketen door te lichten, in Engeland moeten ondernemingen aantonen dat er geen slavernij voorkomt in hun keten.”

Nederland ging in eerste instantie een stap verder. Vorig jaar nam het parlement de ‘wet zorgplicht kinderarbeid’ aan, die voorzag in forse boetes voor bedrijven die niet kunnen garanderen dat hun T­shirts of opblaaseenhoorns kinderarbeidvrij zijn.

Het bedrijfsleven lobbyde zich een ongeluk: ze waren al zo goed bezig, dit was stank voor dank. De Eerste Kamer schoof de wet vervolgens als een hete aardappel door naar de Europese Unie. Sindsdien is er niets meer van vernomen.

“Je hoeft geen wiskundige te zijn om te snappen dat Afrikaanse landen hun doelen niet gaan halen. Eerst moeten de rijke landen echt die 0,7 procent van het nationaal inkomen betalen die ze hebben beloofd onder doel 17”, zegt dr. Belay Begashaw aan de telefoon vanuit Kigali, Rwanda. Begashaw is directeur van het internationale SDG Center dat de voortgang in Afrikaanse landen in kaart brengt.

En tussen het pingpongen en moestuinieren door broeit er van alles in ons SDG House. Koffie­ondernemer Lennart Clerkx van This Side Up laat zien hoe het anders kan met koffie. Koffieboeren in Rwanda bepalen zelf de beste prijs. Researchers Anna Laven en Noortje Verhart ontwikkelden samen met een vrouwencoöperatie in Peru de Rokbar, een chocoladereep die geheel door vrouwen is gemaakt. In mijn Facebook­-timeline zie ik hoe mensen in hun vrije tijd bezig zijn met vliegreis­schaamte, No Plastic Challenges en reddingsacties van te kleine pruimen.

In Den Haag hebben moslims, christenen en hindoes onder de hashtag #geloveningroen de krachten gebundeld om hun gebedshuizen te verduurzamen. Het Rotterdamse familiebedrijf Verstegen, bekend van de potjes kruiden, gaat per sms irrigatie­ en kunstmestadvies geven aan Indonesische peperboeren. Er gebeurt veel, heel veel. Ook zonder het etiket van de werelddoelen. Of misschien wel juist zonder dat etiket. Want, ‘in Nederland is een gebrek aan een nationale visie en coördinatie om de Duurzame Ontwikkelingsdoelen te halen’, constateerde het Centraal Bureau voor de Statistiek begin dit jaar. Misschien moeten niet alleen Afrikaanse landen, maar alle landen, een SDG Day instellen. Al  was het maar om in elkaars moestuin te kijken en ideeën op te doen bij elkaar.