Tegen 2050 moeten we daar in elk geval wel zijn, willen we de temperatuurstijging van de aarde in vergelijking met het pre-industriële tijdperk beperken tot 1,5 graad Celsius. Voor die energietransitie zijn cruciale grondstoffen nodig, zoals lithium, kobalt en zeldzame metalen. De landen die deze bodemrijkdommen bezitten maken zich op voor de stijgende vraag op de wereldmarkt.
“Sinds de kolonisatie is Bolivia exporteur van grondstoffen zoals goud, zilver en tin
Lithiumproductie in eigen handen
Toen oud-president Evo Morales in 2006 aan de macht kwam, was hét speerpunt van zijn beleid dat hij die logica zou omkeren. Hij onderhandelde opnieuw over de contracten met de buitenlandse olie- en gasmaatschappijen, zodat een groter deel van de koek over zou blijven voor de Boliviaanse staatskas, voor pensioenen, onderwijs en gezondheidszorg. In de nieuwe grondwet van 2009 werden de natuurlijke rijkdommen omschreven als ‘strategisch en van algemeen belang’.
Het overgrote deel van de mondiale lithiumvoorraden (volgens sommige cijfers wel 85 procent) bevindt zich in de ‘lithiumdriehoek’ Argentinië, Chili en Bolivia. In tegenstelling tot Australië, waar lithium uit steen wordt onttrokken, is de exploitatie in het hart van Zuid-Amerika minder gecompliceerd, omdat lithium er uit zoutvlaktes wordt gewonnen.
In Chili en Argentinië wordt al jarenlang lithium gewonnen. De productie is hoofdzakelijk in handen van buitenlandse bedrijven. In Bolivia was het nog onontgonnen terrein op het ogenblik dat Evo Morales in 2006 aan de macht kwam. Onlangs werden ook lithiumvoorraden ontdekt in Sonora, Mexico, in omstandigheden die vergelijkbaar zijn met die in de lithiumdriehoek.
Tot voor kort werd lithium in relatief kleine hoeveelheden geëxploiteerd, voor gebruik in de glas- en porseleinproductie en in de farmaceutische industrie. Maar sinds kort is het een strategische grondstof voor de productie van lithium-ionbatterijen, voor elektrische voertuigen en voor de opslag van wind- en zonne-energie, cruciaal voor onze energietransitie.
De 5 belangrijkste spelers op de lithiummarkt vandaag zijn:
- Albemarle, een Amerikaans bedrijf werkzaam in Australië, Chili en de VS
- Jiangxi Gangeng Lithium, een Chinees bedrijf werkzaam in Argentinië en Ierland
- Livent Corporation, een Amerikaans bedrijf werkzaam in Argentinië
- Sociedad Química y Minera de Chile (SQM), een Chileens bedrijf werkzaam in Chili
- Tianqi Lithium Corporation, een Chinees bedrijf werkzaam in Australië, Chili en China
In de tweede fase ging men van start met de productie van lithiumcarbonaat, kaliumchloride en kaliumsulfaat op industriële schaal. De bedoeling was om hiermee zelfstandig de wereldmarkt te bevoorraden. In 2017 werd hiervoor het staatsbedrijf voor lithiumverwerking opgericht: Yacimientos de Litio Bolivianos (YLB).
“In 2019 sloot Morales een deal met het Duitse ACI Systems, de Boliviaanse staat zou 51% van de aandelen houden
Het doel van de samenwerking met ACI Systems was om een bedrijf te installeren voor de productie van onder andere ion-lithiumbatterijen, op basis van het pekelresidu uit de zoutvlaktes. De afgewerkte producten zouden aan Europa verkocht worden; de grondstoffen en het productieproces zouden in Bolivia blijven.
Daarnaast tekende Morales vorig jaar ook een voorakkoord met het Chinese consortium Xinjiang BEA Group-Baocheng, voor de bouw van lithiuminstallaties in de zoutvlaktes van Coipasa en Pastos Grandes. In juni 2019 ondertekenden Morales en de Chinese president Xi Jinping nog een uitgebreid strategisch samenwerkingsakkoord.
In oktober vorig jaar, enkele dagen voor de controversiële presidentsverkiezingen in Bolivia, opende Morales in de stad Potosí een nieuw technologisch instituut, gespecialiseerd in lithiumtechnologie. Bij die gelegenheid werd ook de Quantum op de markt gebracht, de eerste elektrische auto die volledig in Bolivia gemaakt was, door het bedrijf Quantum Motors.
Een lithiumcoup?
“Schuilt er een verborgen agenda achter de protesten die een hogere opbrengst van het ontginningsproject eisten?
De vraag rijst of er een verborgen agenda schuilde achter de protesten die een hogere opbrengst van het ontginningsproject eisten. Hebben binnen- of buitenlandse machtsgroepen hier opzettelijk chaos gecreëerd? De leider van de protesten, Marco Pumari, presenteerde zichzelf eind december als kandidaat-vicepresident, aan de zijde van de rechtse presidentskandidaat Luís Fernando Camacho uit Santa Cruz.
“Morales' vertrek zou een lithiumcoup zijn, opgezet door de VS, die op Bolivia’s lithium azen
Over het vertrek van Evo Morales uit Bolivia heeft de Ecuadoraanse econoom Alberto Acosta een uitgesproken mening. Costa specialiseert zich in de ontginning van grondstoffen in Latijns-Amerika en wegen naar alternatieven voor ontwikkeling. ‘Wat er gebeurd is noem ik een staatsgreep, omdat er een duidelijke breuk is gekomen’, vindt hij. ‘Maar Morales heeft de omstandigheden hiervoor volledig zelf gecreëerd.’
Acosta: ‘Morales heeft zelf de Inheemse beweging in Bolivia verzwakt, onder meer door het conflict over de weg door het natuurgebied TIPNIS. Bovendien had hij zich niet voor een vierde keer kandidaat moeten stellen om president te worden, al zeker niet na de nederlaag bij het referendum dat hierover ging. Bovendien was er ongetwijfeld manipulatie in het spel bij de verkiezingen.’
Lithium en de inzet van de verkiezingen
Luís Arce Catacora, de presidentskandidaat voor de linkse MAS-partij, was onder Morales minister van Economie. Hij belooft dat hij zal doorgaan met het lithiumproject als hij verkozen wordt bij de komende verkiezingen. Die zullen vermoedelijk op 18 oktober zijn, een datum die aanvankelijk op protest uit de Boliviaanse senaat stuitte omdat eerder 6 september was vastgelegd. Inmiddels heeft de senaat toch met oktober ingestemd, vanwege de coronacrisis.
“De lithiumindustrie kan Bolivia jaarlijks 4,5 miljard dollar opleveren
Volgens MAS-kandidaat Arce Catacora kan de lithiumindustrie Bolivia jaarlijks 4,5 miljard dollar opleveren. Het kan onmogelijk de bevoegdheid zijn van een overgangsregering zoals die van Jeanine Áñez om zo’n belangrijke beslissing als het privatiseren van het lithium te nemen, aangezien dit een beslissing is die structurele gevolgen heeft voor de Boliviaanse economie.
Dit artikel verscheen eerder op MO.be
