Jeroom Remmers Beeld: Chavez van den Born
Klimaat

‘Ik wil (veel) meer betalen voor mijn vlees’

Een eerlijke prijs voor vlees en goedkopere groentes en fruit, dat hoopt milieukundige Jeroom Remmers te bereiken. Zijn doel: onze schadelijke vleesconsumptie terugdringen. ‘Verhoog de prijs van vlees, en mensen veranderen vanzelf hun gedrag.’

Door 26 mei 2020
eerlijke prijs food Goal Getters groen doen SDG12 vleesconsumptie
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Een plakje ham. Daar kun je Jeroom Remmers (54) ’s nachts voor wakker maken. “Op brood, of gewoon los. Als ik het zie, kan ik er nauwelijks van afblijven, al eet ik weinig vlees.” Toch vindt de milieukundige al decennia dat er iets moet veranderen aan onze vleesconsumptie. Bij de overheid ligt nu een uitgebreid voorstel dat hij maakte samen met zo’n dertig organisaties uit verschillende hoeken: landbouw, voeding, gezondheid, milieu, jongeren en dierenwelzijn.
OneWorld portretteert mensen die zich inzetten voor een betere buurt, school, of werkomgeving. De Verenigde Naties en miljoenen betrokken burgers spraken hiervoor de duurzame werelddoelen af (SDG’s), die we in 2030 moeten halen. Denk aan gendergelijkheid, géén armoede, betaalbare en duurzame energie en kwaliteitsonderwijs voor iedereen. De Goal Getters in deze rubriek gaan daar nu al voor. Geïnspireerd? Check hier wat jij kunt doen.
Het plan is om een extra bedrag bovenop de huidige prijs van vlees te rekenen, waardoor de maatschappelijke kosten in de prijs worden inbegrepen. Het geld dat dat oplevert, kunnen we onder andere gebruiken om groente en fruit goedkoper te maken en duurzaam boeren te belonen. Met een onlangs gelanceerde petitie roepen de organisaties het kabinet op om de eerlijke vleesprijs zo snel mogelijk in te voeren. Het initiatief heeft de wind mee: “Rijksambtenaren hebben doorberekend dat een eerlijke prijs voor vlees praktisch uitvoerbaar is, juridisch kan en zeer positieve effecten heeft voor klimaat, milieu en gezondheid.” Nu is de volgende vraag of de politiek het oppakt, en zo ja, hoe snel.
“

Toen Nederland het klimaatakkoord had getekend, had iedereen door dat er ook iets aan de vleesconsumptie moest gebeuren

Waar komt die fascinatie door de prijs van slavinken en koteletten bij Remmers eigenlijk vandaan? De basis werd gelegd in China en Indonesië, waar hij als twintigjarige reiziger stuitte op ontbossing en milieuvervuiling zoals smog en vuile rivieren. “Dat maakte veel indruk op me”, vertelt hij. “Het ging in Europa in die tijd ook veel over zure regen, de bossen zouden afsterven. Toen dacht ik, hier wil ik iets mee doen.” Remmers ging milieukunde studeren en werkte vervolgens voor een waslijst aan milieuorganisaties.

“We weten al heel lang dat als mensen meer vlees eten, ontbossing en broeikasuitstoot toenemen en het negatieve effecten heeft op de volksgezondheid en dierenwelzijn”, legt Remmers uit. Maar organisaties doen er niets aan om die vleesconsumptie flink te verlagen. Daar verbaasde ik me over.” Bij zijn eerste baan als beleidsmedewerker duurzame landbouw bij Natuur en Milieu opperde hij het idee voor een btw-verhoging op vlees, en later nog eens toen hij voor Greenpeace en Milieudefensie werkte, maar hij kreeg niet altijd genoeg bijval. “Er waren andere prioriteiten.”

In 2018 besloot hij het dan maar zelf te doen. Hij zocht partners en vormde samen met hen de TAPP Coalitie: de True Animal Protein Price Coalition. “Het leek me het juiste moment. Nederland had het klimaatakkoord getekend, en iedereen had door dat er voor het klimaat ook iets aan de vleesconsumptie moet gebeuren.”

De TAPP Coalitie en een eerlijke vleesprijs

De TAPP Coalitie bestaat uit zo’n dertig organisaties, waaronder: Arts & Leefstijl, Caring Farmers, Climate Neutral Group, Eosta, Hutten Catering, de Jonge Klimaatbeweging, Kipster, Milieudefensie, Smaackmakers en de Transitie Coalitie Voedsel.

Deze organisaties hebben samen een plan ontwikkeld voor de invoering van een eerlijke vleesprijs in Nederland, in de vorm van een verbruiksbelasting (accijns). De opbrengsten worden via een Nationaal Voedsel Fonds direct gebruikt voor een lagere prijs voor aardappelen, groente en fruit en vleesvervangers, voor hogere inkomens voor duurzame boeren, en voor compensatie van lage inkomensgroepen.

Gemiddeld eten we in Nederland wekelijks 700 gram vlees per week, terwijl volgens het Voedingscentrum in een gezond dieet 500 gram de max is. Volgens ander onderzoek is het zelfs nog minder: 300 gram. Wie veel rood vlees (rund, varken, schaap of geit) of bewerkt vlees eet, loopt een hoger risico op een beroerte, diabetes type 2, darm- en longkanker. En ook de gezondheid van de planeet krijgt er een fikse dreun van. Zo worden in Zuid-Amerika duizenden hectaren aan bos gekapt om soja voor veevoer te produceren.

Koeien stoten het schadelijke broeikasgas methaan uit, en ammoniak (stikstof) uit hun mest heeft effect op de natuur. “Bepaalde planten kunnen niet meer leven, en daardoor sterven, ook in Nederland, bepaalde vogels en insecten uit. Dat is al decennia aan de gang, nog los van watervervuiling door fosfaat uit mest. Als het nou om een paar dieren ging zou het wel meevallen, maar doordat we zoveel vlees en zuivel produceren is de klimaatimpact enorm.”

In stapjes van centen

Waarom ligt de oplossing in het duurder maken van vlees? “Ik geloof sterk in het concept True Pricing (een inmiddels veelgebruikte term voor het verrekenen van maatschappelijke kosten in de prijs van een product, red.)”, vertelt Remmers. “Veel meer dan in bewustwordingscampagnes. Als je alle milieukosten in de prijs verwerkt, veranderen mensen hun gedrag. Je ziet het ook met roken en energieverbruik: hoe duurder iets wordt, hoe minder mensen het gebruiken. De behoefte om te eten en te reizen blijft, maar er ontstaat ruimte voor duurzamere varianten.”
“

De prijs van een stukje vlees moet langzaam stijgen, in kleine stapjes

Een eerlijke vleesprijs berekenen is eigenlijk heel simpel, zegt Remmers. “Je berekent hoeveel schade in euro’s vleesconsumptie aanricht. En dat reken je terug naar een kilo vlees.” Onderzoeksbureau CE Delft berekende in opdracht van TAPP de kosten van klimaat- en milieuschade, landgebruik en dierziekten voor kip, varken en rund. “Andere vleessoorten hebben we niet uitgerekend, maar waarschijnlijk kan je ander gevogelte gelijkstellen aan kip; paard aan varken en lamsvlees en geit aan rundvlees.” Later wil TAPP nog een eerlijke prijs voor zuivel berekenen.

Het idee is dat de prijs van een stukje vlees langzaam moet stijgen, in stapjes van centen. Zo kost 100 gram kip, varken of rund in het jaar dat het plan in zou gaan zo’n 10 cent (kip), 21 cent (varken) en 27 cent (rund) méér. In 2030 zit je dan uiteindelijk op respectievelijk 20 cent, 45 cent en 57 cent extra. Dat verschil per vleessoort zit ’m er vooral in dat kip en varken per kilo minder broeikasgassen uitstoten dan rund, en het houden van kippen minder stikstof en fijnstof veroorzaakt per kilo vlees. Met deze stapsgewijze prijsverhoging zal de vleesconsumptie in 2030 gehalveerd zijn, berekende CE Delft op basis van wetenschappelijke studies over consumentengedrag.

Groente goedkoper

De winst voor de planeet is duidelijk, maar is het ook eerlijk voor boeren en consumenten, of wordt vlees iets exclusiefs voor mensen met dikke portemonnees? De koopkracht van lage inkomens wordt in zijn plan gecompenseerd, verzekert Remmers, door bijvoorbeeld de zorgtoeslag met 10 euro per maand te verhogen voor minstens drie miljoen mensen met de kleinste beurs. En aardappelen, groente, fruit en vleesvervangers worden goedkoper via een btw-verlaging.

Dat alles is te betalen omdat de heffingsopbrengst van de eerlijke vleesprijs, geschat op ruim 1 miljard euro per jaar, naar een ‘Fonds Eerlijke Voedselprijzen’ zou gaan. Daarvan moet 600 miljoen euro per jaar naar verduurzaming bij boeren gaan. “Dat is echt een enorme pot geld, waar je veel mee kunt doen. Ter vergelijking: Nederlandse boeren ontvangen nu 700 miljoen euro aan Europese landbouwsubsidies, en dat bedrag loopt terug.”

“

Ook biologische koeien en varkens produceren broeikasgassen en stikstof

“TAPP heeft bijna dertig voorstellen gemaakt voor duurzaamheidssubsidies waarmee boeren extra inkomsten kunnen verwerven. Denk aan eigen veevoer produceren, koolstof in de bodem opslaan, kruidenrijk grasland (meerdere soorten gras, kruiden en vlinderbloemigen, red.) aanleggen, een diervriendelijke stal inrichten. En: omschakelen naar biologisch of een ander keurmerk. Het is onze intentie met de subsidievoorstellen om zowel boeren die nu verduurzamen als boeren die dat al hebben gedaan te belonen. Maar ik verwacht dat in de praktijk drie kwart van het geld gebruikt wordt om boeren over de streep te trekken om duurzaamheid en dierenwelzijn te verhogen. Dat is de grootste groep.”

Misschien een bittere pil voor biologische veehouders: de hogere prijzen zouden ook voor hen gelden. “Biologische koeien en varkens produceren ook broeikasgassen en stikstof, dat moeten we onder ogen zien. Maar het prijsverschil tussen regulier vlees en biologisch vlees wordt wel fors kleiner: als een kiloknaller nu 4 euro kost en bio 8 euro, en er komt 2 euro per kilo bovenop, dan wordt die eerste 50 procent duurder en die tweede 25 procent. Bovendien zal het voor bioboeren makkelijker zijn om de subsidies te krijgen, omdat ze sommige dingen nu al doen vanwege de regels van Skal (de bio-certificeerder, red.). Straks krijgen ze daar meer geld voor.”

Blije boeren?

De consument is er klaar voor, concludeert Remmers. “Er zijn meerdere peilingen gedaan, door het Kieskompas, door DVJ Insights in opdracht van ons en door het Algemeen Dagblad onder hun lezers, en overal zie je terug dat minstens de helft van de mensen bereid is meer te betalen voor vlees als dat geld naar de boer gaat en naar goedkopere groenten en fruit.”
“

De overheid heeft een eerlijke vleesprijs al een aandachtspunt gemaakt voor het volgende kabinet

Maar hoe zit het met de boeren? LTO Nederland, traditioneel gezien een belangrijke boerenorganisatie, steunt het plan niet. “We weten hoe de discussies binnen LTO zijn verlopen, en er waren ook veel mensen vóór het plan”, zegt Remmers. Hij denkt dat de organisatie vooral bang is voor een onbetrouwbare overheid, die over tien jaar zegt: we gebruiken het geld uit dat fonds toch niet meer voor subsidies. “Daar hebben ze een punt, maar je zou kunnen werken met een garantie dat de subsidies minstens twintig jaar blijven bestaan. Hoe dan ook, we blijven openstaan voor gesprek, maar tegelijkertijd gaan we verder proberen dit op de politieke agenda te krijgen.”

Steun van andere boerenorganisaties is er wel: onder andere Caring Farmers, Netwerk Grondig en Kipster zijn partner van TAPP en hebben aan de plannen meegeschreven. Een twintigtal andere boerenorganisaties steunden bovendien het tienpuntenplan voor kringlooplandbouw dat in januari aan landbouw- en natuurminister Carola Schouten is aangeboden. Punt 5: een heffing op producten met verborgen maatschappelijke kosten.

Verkiezingen 2021

Een voorstel is natuurlijk nog geen realiteit; dit jaar moet blijken of de politiek het ook oppakt. Een partij kan bijvoorbeeld met een initiatiefwet komen, of partijen kunnen het voorstel in hun verkiezingsprogramma’s opnemen. De overheid heeft een eerlijke vleesprijs in ieder geval meegenomen als aandachtspunt voor het volgende kabinet. “Topambtenaren hebben berekend dat het mogelijk is en bovendien dat het jaarlijks zorgkosten vermindert en achtduizend nieuwe patiënten zou schelen.”

Remmers zit ondertussen niet stil en heeft in februari de onderzoeksrapporten van TAPP in Brussel aangeboden. “We hopen dat de eerlijke vleesprijs onderdeel wordt van de Farm to Fork Strategy.” Dat stuk van de Green Deal (het plan van de Europese Commissie voor een klimaatneutrale EU in 2050, red.) moet van Europa een uitblinker in duurzame landbouw en voeding maken. “Farm to Fork is 20 mei gepubliceerd en we gaan zeker laten weten wat er volgens ons nog verbeterd kan worden.”

“

Mensen zijn zich door corona extra bewust van hoe belangrijk gezond eten is

Het corona-effect op de voorstellen is nog onzeker, maar Remmers is hoopvol. “Mensen zijn zich er nu extra van bewust hoe belangrijk het is om gezond te eten. Maar natuurlijk krijg je straks wel de discussie dat de overheid moet bezuinigen, en wie weet hoe ons voorstel dan valt. De beste garantie is als zoveel mogelijk partijen een eerlijke vleesprijs in hun aankomende verkiezingsprogramma opnemen.” Dat is ook de inzet van de petitie, met 40.000 handtekeningen als doel. “Maar de overheid zou het ook deze kabinetsperiode nog in stemming kunnen brengen. Dat is niet onmogelijk, als er genoeg steun komt.”

Dit artikel is mede mogelijk gemaakt door Stichting DOEN. Stichting DOEN ondersteunt groene, sociale en creatieve initiatieven van voorlopers, zoals Jeroom Remmers, die werken aan een betere balans tussen plantaardig en dierlijk voedsel op ons bord.

We leven in onzekere tijden door het coronavirus. Er is behoefte aan betrouwbare informatie én verdieping. We hopen dat je dit bij ons vindt en wil bijdragen aan onze onafhankelijke journalistiek.

Dit kan je doen door te doneren of je te abonneren op ons magazine. Alvast bedankt!

Heftig, die slachtbeelden. Maar eten we er minder vlees door?

Is vleeseters confronteren met de slacht dé manier om ze minder dieren te laten eten?

Kip, het meest geëxporteerde stukje vlees

Nederland is de grootste dierenhandelaar ter wereld.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons