Tijdens de pandemie ging 42 procent van de Nederlanders meer online winkelen. Beeld: sturti/iStock
Klimaat

Hoe vervuilend waren al die online corona-bestellingen echt?

De coronacrisis dwong zelfs de trouwste bezoeker van fysieke winkels het internet op. Detailhandels zagen hun internetomzet door het dak gaan en in de gemiddelde straat werd het een komen en gaan van pakket-, maaltijd- en boodschappendiensten. Welke prijs betaalde het klimaat voor onze online koopwoede?

Door 20 april 2021
coronacrisis groen doen lifestyle schone energie SDG13 uitstoot
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Met een paar muisklikken haal ik mijn nieuwe thermoshirt in huis, van de ‘ecolijn’ van een grote sportwinkelketen. De website vertelt me dat bij dit shirt ‘de ecologische voetafdruk 25 procent lager ligt dan van zijn voorganger’. Dat klinkt goed. Plaats in winkelmandje. Ik kan het morgen al ophalen bij een pakketpunt bij mij om de hoek; volgens de verkoper maak ik daarmee de ‘duurzame keuze’. En ik ben niet de enige.

Tijdens de pandemie ging 42 procent van de Nederlanders meer online winkelen, blijkt uit onderzoek van Ipsos. De internetomzet van de detailhandel ging door het dak. Terwijl het al jaren hard gíng met online winkelen. In plaats van winkel in en winkel uit kunnen we tegenwoordig alles – van kleding en schoenen tot huishoudelijke spullen tot maaltijden en dagelijkse boodschappen – vanaf de bank in huis halen. Maar al dat online bestellen, heeft dat niet een enorme milieu-impact?

Hardnekkige mythe

Niet per se. Online bestellen is in veel gevallen niet slechter dan zelf naar de winkel gaan. De auto blijkt voor veel consumenten namelijk nog steeds het meest gebruikte vervoersmiddel voor het doen van dagelijkse, niet-dagelijkse en grote aankopen. In vergelijking tot onze eigen tripjes rijden bezorgers van pakketdiensten efficiënter: zij laden hun busjes zo vol mogelijk en doen tijdens hun ronde zoveel mogelijk adressen aan.
“

Online bestellen is in veel gevallen niet slechter dan zelf naar de winkel gaan

Bovendien worden hun voertuigen steeds duurzamer, ziet projectmanager duurzaamheid Ellen de Lange van brancheorganisatie Thuiswinkel.org. “De bezorging is de laatste jaren echt veranderd. Bezorgbedrijven als DHL en PostNL maken steeds meer gebruik van elektrische busjes, karretjes en fietskoeriers. En het bezorgen gaat dus super efficiënt.”

Het is dan ook een hardnekkige mythe dat de stad uitpuilt van de ronkende dieselbusjes vol pakketjes, zegt Walther Ploos van Amstel, lector stadslogistiek aan de Hogeschool van Amsterdam. “Er zijn de afgelopen jaren, ondanks de groei van online winkelen, nauwelijks bestelbusjes bij gekomen. Een deel van de thuisleveringen paste naadloos in het dichte zakelijke bezorgnetwerk van diensten als DHL en PostNL. Uiteindelijk is maar zo’n 3 procent van de bestelbusjes op de weg voor pakketbezorging. Het gaat ook zo efficiënt: meer stops, vollere busjes, kortere routes.”

Zes keer naar dezelfde straat

Waar de straat wél mee volloopt, aldus Ploos van Amstel, zijn voertuigen van winkels die hun leveringen niet uitbesteden aan bezorgdiensten, maar zelf regelen. Vooral met boodschappen is die manier van leveren gegroeid. “En vaak kun je ook nog je eigen bezorgmoment kiezen. Dus rijdt zo’n busje misschien wel zes keer op een dag je straat in. Want natuurlijk kiezen niet alle buren hetzelfde bezorgmoment.” En dan is er nog de maaltijdbezorging: “Recentelijk hebben we geteld op de Van Woustraat in Amsterdam: om 18.00 uur was één op de vier fietsers een maaltijdbezorger. Dat doet wel iets met de leefbaarheid van de wijk.”
“

De e-bike verdrijft langzamerhand de pizzascooter

Al gaat ook de bezorging van eten en boodschappen met steeds minder CO2-uitstoot gepaard: de e-bike verdrijft langzamerhand de pizzascooter en de wagens van de boodschappenbrengers zijn tegenwoordig bijna allemaal elektrisch. Het smalle Picnic-karretje, dat in veel steden bijvoorbeeld niet meer uit het straatbeeld is weg te denken, is volledig elektrisch.

Het uiteindelijke doel van de sector is ‘zero emission stadslogistiek’: nul uitstoot in de stad. Met de omslag naar elektrisch vervoer komt dat steeds dichterbij, voorziet Ploos van Amstel. In nieuwe wijken wordt het concept al meegenomen vanaf de bouwtekeningen: “Daar zal de functie pakketbezorging, naast winkelen, slim in de wijk geplaatst worden; een of meerdere pakketpunten goed bereikbaar per fiets of te voet. Zo hoeft er geen bestelbusje de straat in en hoeven bewoners ook niet de auto te pakken voor een boodschap.”

Wat je zelf kunt doen op weg naar ‘zero emission’-logistiek

  • Koop simpelweg minder.
  • Kies indien mogelijk voor een milieuvriendelijke bezorger, die bijvoorbeeld per fiets vervoert. Of loop of fiets zelf naar de winkel of een afhaalpunt.
  • Ga niet voor de optie ‘spoedlevering’ als je die niet echt nodig hebt: als je bezorging handig gepland en gecombineerd kan worden met andere leveringen, maakt dat elke levering efficiënter en duurzamer.
  • Wees thuis als de bestelling aankomt – dat scheelt retourzendingen en bezorgers die voor niets rijden.
  • Weet wat je koopt, zodat je niet hoeft te retourneren.

    • Busjes vol lucht

    Een ander duurzaamheidsaspect van online bestellingen, en iets waar veel mensen zich aan ergeren; al dat verpakkingsmateriaal. “Een aantal jaren geleden zag je nog dat er enorm veel lucht vervoerd werd”, vertelt De Lange van Thuiswinkel.org. “Winkels gebruikten dozen in standaardmaten, waardoor er nutteloos veel materiaal werd gebruikt. En de ruimte in bestelbusjes kan dan niet optimaal benut worden. Een machine die op maat kan verpakken is een flinke investering. Maar veel webwinkels hebben die inmiddels in huis en pakken er bijna alles mee in. En kleding wordt tegenwoordig meestal in een zak gestuurd.
    “

    Steeds meer winkels verpakken hun producten in 100 procent gerecycled plastic

    Soms hébben producten zelfs al een verpakking die genoeg beschermt, en hoeft er helemaal geen extra doos omheen. Uiteindelijk betaalt die efficiëntie zich uit, want minder lucht vervoeren betekent dat een busje voller kan, en er minder kilometers gemaakt hoeven te worden voor hetzelfde aantal pakketten.” Ook het soort materiaal gaat met de tijd mee, voegt De Lange toe: “Steeds meer winkels gaan voor 100 procent gerecycled plastic om producten in te verpakken.”

    Online bestellen is dus niet per definitie meer of minder duurzaam dan ouderwets winkelbezoek. En hoewel de duurzaamste optie blijft zelf naar een pakketpunt te lopen of fietsen, is de thuislevering uiteraard maar één (klein) aspect van de ecologische voetafdruk van het product dat je in huis haalt. Ook het gebruik van grondstoffen, de productie en transport hebben een enorme impact op het milieu. Dus een belangrijke vraag blijft: hadden we die 334 miljoen pakketten in 2020 nou echt allemaal nodig?

    De andere prijs

    Voor de pakketdiensten betekende de groei van de e-commerce gouden bergen, maar hun bezorgers staan al jaren onder enorme druk. Zij zijn veelal niet in loondienst maar werken als zzp’er met slechte arbeidsvoorwaarden. Hun werkdruk nam toe, maar de tarieven daalden. De bezorgers zijn officieel zelfstandig maar hebben geen invloed op de tarieven of op de planning. “Schijnzelfstandigheid”, noemt Ploos van Amstel het. Ruud Wassenaar, voorzitter van de Belangenvereniging voor Pakket Distributie, noemde de pakketmarkt in 2019 zelfs ‘het nieuwe gezicht van uitbuiting’.

    In grote distributiecentra is het niet anders. ‘Voor 23.59 besteld, morgen in huis’, betekent dat iemand ’s nachts jouw bezorging aan het voorbereiden is. De verhalen over de arbeidsomstandigheden bij de magazijnen van Amazon in de VS en Groot-Brittannië zijn schrikbarend, en ook bij ons eigen Bol.com vond undercover-journalist Jeroen van Bergeijk het werk zwaar: in de immense hallen zonder daglicht moest hij zijn best doen om zijn targets te halen. Hij zag veel flexibele contracten, zag arbeidsmigranten soms dagen van elf uur maken en uitzendkrachten zonder pardon op straat belanden terwijl ze eigenlijk recht hadden op een vast contract.

    Een bril van 'oceaanplastic': wat heeft de zee daaraan?

    The Ocean Clean-Up pakt uit met een zonnebril van oceaanplastic. Waarom zijn experts sceptisch?

    Uitstootvrij in 2050, het kán. Wat staat er in de weg?

    In 2050 kúnnen we wereldwijd een uitstootvrije economie hebben, zegt een groep experts uit de energiehoek.

    Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

    AbonneerDoneer

    Verder lezen?

    Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
    Maak jij OneWorld mogelijk?

    Word abonnee

    • Digitaal + magazine  —  € 8,00 / maand
    • Alleen digitaal  —  € 6,00 / maand
    Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

    Factuurgegevens

    Je bestelling

    Product
    Aantal
    		 Totaal
    Subtotaal in winkelwagen € 0,00
    Besteltotaal € 0,00

    • € 0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

    Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

    Dat kan al vanaf 6 euro per maand

    Lees en steun

    Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

    Volg ons