Een bril van ‘oceaanplastic’: wat heeft de zee daaraan?

Dat dit enorm schadelijk is voor het wereldwijde ecosysteem is zeker. Denk aan walvissen die met kilo’s plastic in hun maag aanspoelen. Of aan plankton dat plastic binnenkrijgt, dat zo via de voedselketen ook op ons bord terechtkomt. De vraag wat we daartegen kunnen doen, is dan ook al vaak gesteld. Een nieuwe vraag is of we er ook iets mee kunnen doen.

De initiatieven kunnen rekenen op veel positieve media-aandacht. Maar experts hebben zo hun twijfels bij de vraag of het eigenlijk wel een goed idee is om afval uit de oceanen op te vissen en te verwerken in nieuwe producten. Waar komt hun argwaan vandaan?

“Oceaanplastic ziet eruit als nieuw plastic”, zegt Joost Dubois, communicatieverantwoordelijke van The Ocean Clean-Up. “Maar het is moeilijk om uit de oceaan te halen en bovendien lastiger om te verwerken omdat het plastic al in een verdere staat van ontbinding is, waardoor hergebruik duurder is dan het gebruik van nieuw plastic. De afgelopen jaren zagen wij veel claims van bedrijven dat ze met dit type plastic werken. Wij hebben daar vaak onze twijfels bij. Wie snel geld wil verdienen, kan producten maken van een ander soort plastic, daar een enorme marge op nemen en ze als oceaanplastic verkopen.”

“Daarom hebben wij een onafhankelijk classificatiebureau gevraagd om een certificeringsstandaard te ontwerpen”, zegt Dubois. “Daarmee kunnen consumenten zien en nagaan van welke plek in de oceaan het plastic precies komt.”

“Het kost heel veel om plastic uit open zeeën op te halen”, zegt Parley for the Oceans-oprichter Cyrill Gutsch over de werking van The Ocean Clean-Up, waarop ook in andere media veel kritiek te lezen is. “Is het niet beter om plastic op te ruimen op stranden, waar dat plastic uiteindelijk toch aanspoelt, dan om veel energie – en brandstof – te verkwisten op zee? Het meeste plastic zinkt naar de bodem, daar komen we toch niet meer bij. Volgens mij kunnen we onze energie beter besteden aan het opruimen van plastic dat een directe bedreiging vormt voor het zeeleven in kustgebieden.”

Ondanks de tegenstrijdige visies van The Ocean Clean-Up en Parley for the Oceans vindt Gutsch het een positieve ontwikkeling dat er nu zoveel gediscussieerd wordt over oceaanplastic. “Tot voor kort konden we er alleen maar van dromen dat plastic ruimen sexy zou zijn. Nu is er een wedloop wie het beste de oceaan schoonmaakt. Uiteindelijk willen we allemaal hetzelfde: minder plastic, meer bewustzijn. Deze competitiedrang zal ons alleen maar helpen.”

“Microvezels uit textiel, zoals polyestervezels, hebben naar schatting vijf tot twintig jaar nodig om af te breken. Waarschijnlijk zullen ze nooit volledig worden afgebroken, maar enkel nog kleiner worden, tot het nanoplastics zijn. Een groot deel van de vezels gaat rechtstreeks de natuur in: waterzuiveringsstations kunnen vaak niet meer dan de helft van de vezels tegenhouden.”

Volgens chemicus Mario Smet, verbonden aan de KU Leuven, maakt het voor de productie van kleding zelfs geen verschil of het plastic dat gebruikt wordt nieuw is of afkomstig uit de oceaan. Positief aan het gebruik van oceaanplastic vindt hij dat het een stimulans vormt voor het opruimen van plasticafval, en dat er wat minder ruwe olie als grondstof nodig is. Dat gaat ook op voor strandplastic. Maar hij vraagt zich af wie dat plastic zal inzamelen. “Niet alle plastic is natuurlijk bruikbaar om kledij van te maken. Het zullen wellicht sociaal zwakkere groepen in ontwikkelingslanden zijn die het afvalplastic sorteren.”

We kunnen niet meer zonder plastic, concludeert Van Acker. “En dat is niet per se negatief. Alle plastic zomaar verbannen, dat hoeft niet voor mij.” Hij geeft het voorbeeld van plastic verpakkingen, waardoor etenswaren beter bewaard worden. “En ook in andere sectoren dan de voedselindustrie kunnen we niet om plastics heen. Stel je voor dat autoproducenten geen plastic meer zouden gebruiken. Dan zouden auto’s veel zwaarder zijn en zou het veel meer energie kosten om ermee te rijden.”

En hoe zit het dan met textiel? Voor die vraag keren we terug naar Jeroen Dagevos van Plastic Soup Foundation, die daar onderzoek naar gedaan heeft. “Wij hebben T-shirts getest die na vijf keer wassen bijna uit elkaar vielen”, vertelt hij over de resultaten. “Bij dat soort fastfashion-kwaliteit is er veel vezelverlies. Als je kleding beter geproduceerd wordt, zullen er veel minder microvezels ontsnappen. Kies dus kleding van goede kwaliteit.” Dat geeft hij ook mee als tip voor bedrijven als Adidas, Ikea, Patagonia en The Ocean Clean-Up. “Als merken niet op kwaliteit letten in de verwerking van oceaanplastic, dan is de inspanning om het uit de oceaan te halen voor niks geweest.”