Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
“Ik leerde al jong dat muziek mensen samenbrengt”, zegt de Frans-Armeense Sevana Tchakerian (30). De zangeres, songwriter, muzikant en producer kan zich geen periode herinneren waarin haar leven níet om muziek draaide. Als jong meisje in Colombes, een buitenwijk van Parijs, leerde ze klassieke piano spelen; in haar tienerjaren jamde ze met rappers en slam poets; met het folkmuziekcollectief Medz Bazar maakte ze drie albums en tourde ze acht jaar lang, vooral door Frankrijk, Turkije en Armenië. Sinds 2015 woont ze in Armenië, het land waar haar ouders vandaan komen.
OneWorld portretteert mensen die zich inzetten voor een betere buurt, school, of werkomgeving. De Verenigde Naties en miljoenen betrokken burgers spraken hiervoor de duurzame werelddoelen af (SDG’s), die we in 2030 moeten halen. Denk aan gendergelijkheid, géén armoede, betaalbare en duurzame energie en kwaliteitsonderwijs voor iedereen. De Goal Getters in deze rubriek gaan daar nu al voor. Geïnspireerd? Check hier wat jij kunt doen.
In al die jaren heeft ze ook de minder mooie kant van de muziekindustrie gezien: het glazen plafond waar vrouwen nog altijd moeilijk doorheen breken. “Hier in Armenië werken amper vrouwen in de muzieksector. De vrouwen die er zijn, zijn vaak het ‘gezicht’ van een band: ze staan vooraan, zien er mooi uit, maar maken geen eigen muziek en hebben niets te zeggen. Tijdens opnames voelde ik me vaak niet serieus genomen. Of ze waren verrast dat ik ‘als meisje’ goed kon componeren; zo beledigend. Dat speelt natuurlijk wereldwijd: van vrouwelijke managers en producers in Frankrijk hoor ik hoe moeilijk het ook voor hen is om hogerop te komen. Dan spreken ze met een man op een hogere positie af om te netwerken en blijkt hij iets heel anders te willen; dat komt veel voor.”
Een band uit het niets
Tchakerian hoopt hier verandering in te brengen met haar Music Action Lab Women: de vrouwenvariant van Music Action Lab, een Amerikaans project waarbij een internationale groep muzikanten samenkomt om muziek te maken rondom sociale thema’s. Toen Tchakerian daar in 2017 aan deelnam, viel het haar op dat alle vrouwelijke deelnemers dezelfde uitdaging als hun belangrijkste bestempelden: gendergelijkheid, in hun werk en privé. Sinds 2018 heeft ze drie sessies van Music Action Lab Women georganiseerd – de vierde is geannuleerd vanwege de pandemie.
“Een harp zien we als vrouwelijk, een tuba als mannelijk
Tijdens de meerdaagse bijeenkomsten wonen vijf à zes vrouwelijke muzikanten twee weken lang samen. Ze delen ervaringen, maken muziek, nemen een album op en geven concerten. “Je creëert eigenlijk uit het niets een band. Iedereen is welkom, als je maar kan improviseren. We praten veel over gendergelijkheid, en die gesprekken vormen ook onze inspiratie: een Frans-Armeense zangeres schreef bijvoorbeeld een nummer over hoe het voelt om als vrouw ’s avonds alleen over straat te lopen. Ik wil een platform bieden om dit soort issues aan te kaarten op een manier zodat mensen luisteren.”
Tegelijk wil ze met dit project een sterk netwerk van vrouwelijke artiesten creëren. “Zolang het muziekindustrie-netwerk alleen uit mannen bestaat, blijven ze elkaar kansen toespelen terwijl ze niet eens doorhebben dat vrouwen worden buitengesloten.” Deelnemers leren niet alleen elkaar kennen, maar ook ngo’s, activisten en muziekprofessionals die hun kennis delen over genderongelijkheid. “We spraken bijvoorbeeld met een ngo die workshops geeft aan muziekdocenten over impliciete bias. Bepaalde muziekinstrumenten zien we als ‘vrouwelijk’ – de harp bijvoorbeeld – of ‘mannelijk’, zoals de tuba. Dat kan je al op jonge leeftijd doorbreken. Daar had ik zelf ook nog nooit zo over nagedacht.”
‘Ik besloot er iets van te zeggen’
Het lijkt niet erg wereldschokkend: vrouwelijke artiesten samenbrengen en muziek maken over gedeelde uitdagingen. Maar de impact ervan werd al tijdens de eerste sessie haarfijn duidelijk. De deelnemers gaven een optreden op Opportunity Collaboration, een internationale conferentie van ngo’s. “Eén van ons werd daar lastiggevallen door een mannelijke gast”, vertelt Tchakerian. Om even later voorzichtig toe te voegen: “Diegene was ik zelf. Ik besloot er iets van te zeggen, juist omdat ik me gesterkt voelde door alle gesprekken van die week; anders had ik het waarschijnlijk voor mezelf gehouden.”
“Als vrouwelijke muzikant denk je al snel: ik moet blij zijn dat ik hier mag werken
Doordat ze aan de bel trok werd niet alleen deze gast weggestuurd, maar kwam er ook een gesprek op gang. Zo bleek dat een mannelijk bestuurslid bijna elk jaar vrouwelijke gasten van diezelfde conferentie lastigviel. Kort daarna stapte hij op en stuurde een open brief met excuses. “Al die jaren durfde niemand er iets van te zeggen, totdat één iemand zich gesterkt voelde om het wel te doen. Als vrouwelijke muzikant in zo’n mannenwereld denk je al snel: ik mag allang blij zijn dat ik hier mag werken, ik moet niet te mondig zijn. Als ik word lastiggevallen ligt het vast aan mij. Maar je bent geen uitzondering.”
Werelden samenbrengen
Hoewel Tchakerian de enige muzikant in haar gezin was, speelde muziek altijd een grote rol in het huishouden: van de Beatles tot klassiek; jazz tot Armeense folk, alles was te horen. Ze leerde van jongs af aan shvi spelen, een Armeens fluitinstrument. Als 5-jarige begon ze met pianospelen en ze ging hiermee door totdat ze tijdens haar master Musicologie merkte dat ze een andere kant op wilde. Ze wilde improviseren, begon samen te werken met rockbands, rappers, slam poets en uiteindelijk met Armeense folkmuzikanten. In 2011 kocht ze op een vlooienmarkt in Armenië een accordeon – het zou later haar belangrijkste instrument bij Medz Bazar worden.
In die jaren leerde ze ook dat het gebrek aan representatie in de muziek niet alleen geldt voor vrouwen: ook culturele diversiteit is ver te zoeken, en door sociale ongelijkheid heeft niet iedereen dezelfde kansen. Dat leerde ze al op haar 15e tijdens een buurtproject waarbij jongeren uit verschillende delen van de stad samen muziek maakten. “Hier ontmoette ik mensen die ik anders nooit had leren kennen; ze kwamen uit de andere buurt, maakten veelal hiphop, sommigen hadden nog nooit muziekles gehad en gingen nu met mij mee naar muziekschool. We brachten twee werelden samen.”
“Ook culturele spanningen tussen Franse, Armeense en Turkse muzikanten komen ter sprake
Ook Medz Bazar staat in het teken van diversiteit: de leden hebben Franse, Turkse en Armeense roots. Ze noemen zichzelf een folkband, maar eigenlijk noemt Tchakerian het liever ‘Urban Diaspora Music’. Het is een mix van folkmuziek uit Turkije en Armenië en urban invloeden zoals jazz en hip-hop. Ze zingen in het Turks, Armeens, Engels en Frans, met soms wat Koerdisch en Arabisch erdoorheen. “Er zijn veel culturele spanningen tussen Turken en Armeniërs, ook binnen de diaspora, vanwege de Armeense genocide en doorlopende conflicten tussen de landen. Maar het mooie is: als wij concerten geven, bestaat het publiek uit al die verschillende groepen.” Want uiteindelijk draait het om representatie, zegt Tchakerian: “Muziek is universeel, het is tijd dat we dat terugzien in de top.”
Dit artikel is mede mogelijk gemaakt door Frame, Voice, Report!, met financiële steun van de Europese Unie.
