Van wie is het lichaam van de sportvrouw?

In de jaren daarna werd deze regel van verschillende kanten bevochten. IAAF werd in 2015 door het Hof van Arbitrage van Sport (CAS) teruggefloten, maar voerde de regel in 2018 op basis van nieuw onderzoek opnieuw in. Semenya ging hiertegen in beroep en op 1 mei 2019 volgde de uitspraak van CAS: discriminatie op basis van testosteronwaarde is voortaan toegestaan binnen vrouwenatletiek. Het Hof stelde dat IAAF de testosteronlimiet mag instellen, en om nog mee te mogen doen bij de vrouwen zou Semenya haar testosteronwaarden met medicijnen moeten ‘corrigeren’. Een stortvloed aan reacties volgde op de omstreden uitspraak.

Terwijl al na de eerste test geconcludeerd werd dat Semenya’s lichaam dat van een ‘vrouw’ is, was de controverse daarmee niet voorbij. Zonder te ver mee te gaan in de mediatrend waarin Semenya’s lichaam publiek ontleed en bediscussieerd wordt – dat is immers deel van het probleem – kunnen we stellen dat haar lichaam, net als bij bijna 2 procent van de mensheid, zich niet strikt langs een van de binaire sekselijnen heeft ontwikkeld.

Deze regel is niet zonder controverse. Want hoewel regelmatig wordt aangenomen dat een hogere testosteronwaarde zorgt voor een betere zuurstofopname in het bloed, en kunstmatige testosteron-boosts voordeel op het veld kunnen opleveren, is dat van natuurlijk testosteron nooit bewezen. Er bestaat geen wetenschappelijke consensus over, en dat er ook veel topsporters zijn (vrouwen en mannen) die juist óndergemiddelde testosteronniveaus hebben, maakt een sluitend causaal verband alleen maar onwaarschijnlijker. Maar IAAF heeft selectief gekozen onderzoeken gebruikt om deze regel toch in te voeren. Medische wetenschappers hebben gereageerd door een waarschuwing te uiten voor dit onwetenschappelijke precedent in de sportwereld.

Daarnaast is er van in elk geval vier atletes bekend dat ze zich tussen 2011 en 2013 hebben laten opereren om aan de IAAF-criteria te kunnen voldoen, waarbij ook, op doktersadvies, hun clitorissen werden verkleind. De VN heeft dan ook gewaarschuwd dat deze regulering mensenrechten dreigt te schenden.

In een tijd waarin vrouwen nog altijd moeten vechten voor beschikking over hun eigen lichaam, met als recent dieptepunt de criminalisering van miskramen en abortussen in de Amerikaanse staten Alabama en Georgia, en in een wereld met een lange geschiedenis van biologisch ‘onderzoek’ om mensen op basis van hun vrouwelijkheid te reguleren en onderdrukken, is deze zaak bijzonder relevant. Want hoewel lichamen in het sportdomein altijd nauwkeurig worden geregistreerd en bestudeerd, is de behandeling van Semenya en vele vrouwen met haar, niet vergelijkbaar met die van hun mannelijke tegenhangers.

Vrouwenlichamen vormen zo vaak zowel het strijdtoneel als het onderwerp van de strijd, en het geschonden lichaam van Caster Semenya is daar een prangend voorbeeld van.