Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Oud brood, bruine bananen, schillen en ‘lelijke’ groenten komen als verse crackers uit de printer van Upprinting Food. Het recent opgezette bedrijf van masterstudent Elzelinde van Doleweerd (22) richt zich op het tegengaan van voedselverspilling door ‘nieuw’ eten te printen dat is gemaakt van voedselresten. Van oud en ‘niet aantrekkelijk’ eten print ze nieuw voedsel dat er juist wél aantrekkelijk uitziet.
“Brood wordt al weggegooid als het langer dan een dag in de supermarkt ligt
Brood is de grootste bron van voedselverspilling in Nederland, vertelt Van Doleweerd. “Brood wordt al weggegooid als het langer dan een dag in de supermarkt ligt. Zonde, want je kunt er nog zo veel mooie dingen van maken.”
Bij lokale bakkers en groentewinkels in Eindhoven verzamelt ze de reststromen: oud brood, kromme groenten en bruin fruit. Het brood wordt nog verder uitgedroogd tot paneermeel. Dit voegt Van Doleweerd samen met een puree van groenten en fruit, dat ze op smaak brengt met kruiden. Het mengsel gaat vervolgens in de spuit – ook wel de cartridge van de printer – die er een soort hartig koekje van print. Ze gebruikt de geprinte koekjes nu vooral als samples op beurzen. Het bedrijfje is nog in de ontwikkelingsfase, maar uiteindelijk wil Van Doleweerd haar duurzame crackers aan de man brengen bij restaurants en strategieën ontwikkelen om de reststromen in restaurants te hergebruiken.
“Een initiatief met veel potentie”, vindt Martijn Noort, onderzoeker op het gebied van levensmiddelentechnologie en het 3D-printen van voedsel bij Wageningen Food & Biobased Research. “Maar om het écht efficiënt te maken, moet je dit grootschalig aanpakken”, zegt hij. Volgens Noort moet er een grote verandering in de totale voedselketen plaatsvinden om 3D-printen op grote schaal te laten werken. “Een omslag van massaproductie naar 3D-geproduceerd voedsel is niet zo snel gemaakt.”
Wat kunnen we verwachten?
Een 3D-printer op je aanrecht waarmee je iedere ochtend je ontbijt print, is volgens Kjeld van Bommel, onderzoeker bij onderzoeksorganisatie TNO, niet ondenkbaar. Van Bommel is dé expert op het gebied van 3D-printen van voedsel en maakt de ontwikkelingen op dit gebied al zo’n tien jaar mee. Je ontbijt printen als je het net zo goed in de supermarkt kunt kopen, is daar nou echt behoefte aan? Volgens Van Bommel en Noort is zo’n 3D-printer over een paar jaar niet meer weg te denken. “Door het printen van je eigen voedsel kun je je voeding steeds beter laten aansluiten op je behoeftes”, stelt Van Bommel.
“Een geprint biefstukje met extra vitamine C zal heel normaal zijn
Een printer beschikt over een aantal spuiten. “Deze cartridges kunnen worden gevuld met bijvoorbeeld vezels, eiwitten of vitamines, waardoor je een maaltijd kunt printen met voedingsstoffen die jouw lichaam nodig heeft.” Na het sporten in de sportschool een energiereep op maat laten printen of als avondeten een geprinte biefstuk met extra vitamine C en mineralen, zal volgens de twee specialisten over vijf tot tien jaar heel normaal zijn. “Zo hoef je nooit meer te veel boodschappen te doen, en print je je maaltijd wanneer jou dat uitkomt. Daardoor hoef je ook geen rekening te houden met de houdbaarheidsdatum, omdat je alles print op het moment dat je wil eten.”
Van Bommel voorspelt een zogenaamd ‘Senseo-scenario’ voor 3D-printers voor consumenten: een apparaat waar je meerdere cartridges in kunt doen met verschillende ingrediënten, zoals pasta, chocolade en koekjes. Zoiets begint volgens Van Bommel als een leuke gimmick, om op een gegeven moment op zolder te belanden. “De eerste printers zullen eerder als decoratieve gadgets worden gebruikt, waarbij je mooie en aantrekkelijke vormpjes kan printen, dan dat ze echt onmisbaar zullen zijn in de keuken.”
“Kant-en-klare pannenkoeken worden ook met een 3D-printer gemaakt
Maar wie gaat 3D-geprint voedsel eten? Van Bommel: “We eten het al! Wat veel mensen niet weten is dat kant-en-klare pannenkoeken ook met een 3D-printer zijn gemaakt. Net zoals veel snoep en dure pasta’s.” Eten uit een 3D-printer kan misschien wat futuristisch en zelfs angstaanjagend overkomen, maar dat zal uiteindelijk geen belemmering vormen, volgens onderzoeker Noort. “Met het printen van hun eigen voedsel laat je de mensen vrij om hun eigen product te creëren. Op deze manier hebben ze meer controle over de bereiding van hun eten, omdat ze precies weten wat erin zit”, legt Noort uit. “Op het moment dat je mensen achter een printer zet en ze de mogelijkheid geeft om hun eigen voedsel te ontwerpen, zullen ze dit juist waarderen.”
Uit een onderzoek van de Universiteit van Canberra uit 2018 kwam naar boven dat mensen nog niet helemaal kunnen wennen aan het idee dat hun eten uit een printer komt. De auteurs schrijven dat de voordelen van 3D-geprint voedsel nog niet overtuigend genoeg zijn. En daar komt nog iets bij: als we uit onze etensresten opnieuw voedsel kunnen printen, worden we dan niet gemakzuchtiger en minder kritisch, waardoor we eten juist sneller weg zullen gooien? Onderzoeker Noort kan zich dat niet voorstellen: “Zou dat met plastic ook zo zijn? Dat mensen eerder geneigd zijn plastic te verspillen omdat het toch gerecycled wordt?”
Toekomst
Op dit moment wordt er veel geëxperimenteerd met plantaardige eiwitten. Van deze eiwitten worden vleesvervangers geprint. Het printen van dierlijke eiwitten is nóg ingewikkelder en een vervolgstap die Wageningen Food & Biobased Research en TNO willen maken. “In de vleesindustrie zijn veel onderdelen van het vlees overbodig. We willen van de kip vaak alleen de filets of de dijen, van de koe de malse biefstuk. Door dierlijke eiwitten uit de snijresten te halen en te printen tot een volwaardig stuk vlees, hoeven er uiteindelijk minder dieren geslacht te worden”, vertelt Noort.
De technologische ontwikkelingen op het gebied van 3D-printen gaan volgens de kenners heel snel. “Veel kennis en technologie is er al. Het ligt er alleen aan of er op korte termijn bedrijven zijn die hierin willen investeren”, licht Noort toe. Als dat zo is, dan kan er over twee jaar al een eerste conceptversie van de thuis 3D-printer zijn, waar de eerste gerechten mee worden geprint.
Voedingswaarden en kwaliteitseisen
Voor het 3D-printen van voedsel gelden dezelfde eisen als bij ‘echt’ voedsel, maar volgens de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit vraagt 3D-printen om extra veiligheidsmaatregelen om zeker te stellen dat de grondstoffen (de reststroom) veilig zijn en geschikt voor menselijke consumptie. “Niet alle reststromen mogen zomaar verwerkt worden. Zo is er een aparte wetgeving voor dierlijke reststromen, waar fabrikanten rekening mee moeten houden”, verklaart Tjitte Mastenbroek van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit.
“De grootste uitdaging is om het geprinte voedsel een ‘echte’ structuur te geven
Over de voedingswaarden in geprint voedsel kan het Voedingscentrum nog niet veel zeggen. Van Doleweerd over haar project: “We weten dat er veel vezels in zitten, en in principe is alles gezond wat we gebruiken.” Maar de precieze voedingswaarden zijn volgens haar lastig te berekenen. “Alles bestaat uit reststromen, waardoor je steeds een andere soort samenstelling hebt.”
“De grootste uitdaging voor nu is om het geprinte voedsel een ‘echte’ structuur te geven”, vertelt Van Bommel. Biefstuk bestaat onder andere uit vetweefsel, collageen en water, waardoor je de typische ‘vleesbeleving’ hebt. “Met 3D-printen hebben we de mogelijkheid om deze complexe texturen na te maken.” TNO heeft als een project voor een groep mensen met kauw- en slikproblemen een printer ontwikkeld die een hele maaltijd kan printen. “We hebben zachte wortels, kip en aardappels geprint die mensen makkelijk kunnen doorslikken. De smaak bleek hetzelfde, alleen de structuur van de geprinte kip is niet zoals een echte kip.”
Niet alles zal in de toekomst uit de 3D-printer komen. Zo ziet Van Bommel het niet gebeuren dat versproducten zoals appels en sla geprint worden. “Daarvoor is het handiger om gewoon naar de winkel te gaan. Maar van snijresten van vlees een fraaie biefstuk printen, dat zie ik binnenkort wel gebeuren.”
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
