Achtergrond

Ook je bandshirt is ‘made in Bangladesh’

Aan aandacht voor maatschappelijke thema’s in muziek geen gebrek, maar toch worden T-shirts van bands en artiesten nog altijd in sweatshops gemaakt. Hoe zit dat?

Door 19 juli 2019
Bangladesh fair trade fair wear fashion festivals Muziek sweatshops
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Grote kans dat dit je deze zomer overkomt: je ziet op een festival je favoriete band of artiest, en bij zo’n ervaring hoort een souvenir, dus je haast je naar de merchandisekraam en koopt een mooi T-shirt zodat iedereen ziet wat een toegewijde fan jij bent. Maar je schrikt van wat je in het labeltje ziet: made in Bangladesh. Waar zo’n shirt al gauw 30 euro kost, zijn de productiekosten veel lager. Hoe zit dit? En zijn er ook duurzame opties voor bandshirts?

Genoeg artiesten die zich uitspreken over dierenrechten of andere maatschappelijke thema’s, maar de rechten van de mensen die hun eigen T-shirts maken, daarover blijft het angstvallig stil. En dat terwijl praktisch alle populaire artiesten shirts en andere merchandise verkopen. Een trend die vanuit de rock en metal is overgewaaid naar pop en hiphop. Beyoncé verkocht haar tourmerchandise al voordat de tour goed en wel begonnen was.

Het label van een Gildan T-shirtBeeld: Jurjen Koopmans
En zo’n shirt is niet alleen een modestatement: als fan steun je je favoriete artiest zo ook financieel – voor vrijwel alle muzikanten behalve Beyoncé noodzakelijk. Door de lage opbrengsten van de muziek zelf zijn deze inkomsten meer dan welkom, vertelt bijvoorbeeld gitarist Jona Weinhofen aan tijdschrift Rock Sound. ‘Als band die internationaal toert, maak je door kosten voor management, boekingskantoor, visums en vliegtickets nauwelijks winst. Als Australische band staan wij al 10.000 euro in de min voordat we zelfs maar het vliegtuig instappen.’

Van Metallica tot Justin Bieber

Waar kleinere bands meestal op zichzelf aangewezen zijn om shirts te laten drukken, sluiten grote namen zich vaak aan bij een merchandisebedrijf dat namens hen alle stappen (ontwerp, druk, distributie en verkoop) doorloopt. Die bedrijven onderhandelen ook namens artiesten, en door de licentiedeals die daaruit voortkomen, ontstaan bijvoorbeeld David Bowie-schoenen en T-shirts van Metallica of Justin Bieber in de H&M-collectie.
Hoeveel kost een blanco T-shirt?
De meeste bandshirts zijn van het merk Gildan, wereldwijd de grootste leverancier van blanco T-shirts. De inkoopprijs voor een blanco T-shirt is laag, en hoe meer je inkoopt, hoe goedkoper het wordt. Zo betaal je voor voor 150 stuks van het simpelste type bedrukte T-shirt 589,95 euro, exclusief verzendkosten. Dat komt neer op 3,99 euro per shirt.

De lage stukprijs roept vragen op. Hoe kan dit zo goedkoop zijn? Een blik op het label laat zien dat de shirts gemaakt worden in Bangladesh. Na de ramp in textielfabriek Rana Plaza in 2013 is er een hoop verbeterd, maar de misstanden zijn de kledingindustrie van Bangladesh zeker niet uit.

Toezicht

Het maar de vraag hoe goed de arbeiders worden behandeld die de Gildan-shirts maken. Op de website schrijft het bedrijf er alles aan te doen om de ‘ethische standaarden hoog te houden’, en ‘moderne slavernij niet te tolereren’. Om deze woorden kracht bij te zetten is Gildan aangesloten bij waakhond Fair Labour Association (FLA), een samenwerkingsverband tussen universiteiten, ngo’s en merken als Nike, Adidas en Reebok. De organisatie zet zich in vóór de rechten en tégen de uitbuiting van (fabrieks)arbeiders wereldwijd.
“

Of beleid ook wordt nageleefd, dát wordt nauwelijks gecontroleerd

Aangesloten bedrijven krijgen een accreditatie als ze op vier punten gecontroleerd zijn (implementeren van werkplaatsnormen, trainen van personeel, interne controles op werkomstandigheden en -materialen en een aanwezige vertrouwenspersoon). Een accreditatie van FLA krijgt een merk of bedrijf echter niet door controles in fabrieken, maar puur door het opgestelde beleid. Of dat beleid ook wordt nageleefd, wordt nauwelijks gecontroleerd.

'99 procent van de kleding is niet schoon'

“Zelfs met een accreditatie van FLA kun je niet verwachten dat een shirt waar je 4 euro voor betaalt, gemaakt is onder goede omstandigheden. If it sounds too good to be true, it probably is”, zegt Richard Theuws, eigenaar van Merchandise.nl. Zijn bedrijf print T-shirts voor festivals als Paaspop en het Belgische Graspop, maar ook voor voetbalclubs PSV en FC Utrecht. Theuws laat zijn klanten vrij om het T-shirt te kiezen. Dat kan dus een standaard Gildan-shirt zijn of een ‘duurzaam’ merk.
“

Ik hanteer de regel: ‘99 procent van de kleding is niet schoon’

Theuws is zich zeker bewust van de misstanden in de kledingindustrie: “Ik hanteer de regel: ‘99 procent van de kleding is niet schoon’. Toch geloof ik dat grote kledingmerken zoals Gildan hun best doen om te voldoen aan de juiste maatstaven. Juist zij hebben daar mogelijkheden voor: als je veel stappen van het productieproces in eigen beheer hebt, kun je veel beter controleren.”

Lage lonen

Toch blijkt het controleren van al die schakels heel lastig. Dit ondervond het Belgische merk Stanley/Stella, dat onder meer T-shirts voor de recente Spice Girls-reünie maakte. Hoewel het kledingbedrijf lid is van de Fair Wear Foundation (FWF),1 ontdekte The Guardian dat Stanley/Stella-kleding onder erbarmelijke omstandigheden gemaakt wordt. Medewerkers van de Interstoff-fabriek in Bangladesh maken werkdagen van zestien uur voor 0,40 euro per uur. Ze zouden worden uitgescholden, geslagen en met de dood bedreigd als targets niet gehaald worden.

Stanley/Stella heeft de omstandigheden onderzocht, vertelt communicatiedirecteur Bruno van Sieleghem, zowel op eigen initiatief als via een onafhankelijke audit door FWF. Persvoorlichter van FWF Lotte Schuurman: “Een team van drie auditors is naar Interstoff gegaan. Hier kwam inderdaad uit dat het salaris onder het Bengaalse leefbare loon ligt en dat medewerkers regelmatig lange overuren draaien. We hebben echter geen enkele aanleiding gevonden dat er ‘harassment’ plaatsvindt.”

2 euro duurder

Als wetgeving strenger wordt, of minimumlonen verhoogd worden, verhuist de kledingindustrie makkelijk naar een ander land, waar regels losser zijn en lonen nog lager, is al vaker gebleken. Artiesten die zich uitspreken tegen deze lage lonen en slechte arbeidsomstandigheden, zouden misschien een omslag kunnen veroorzaken bij het publiek dat hun shirts koopt.

Richard Theuws van Merchandise.nl probeert zijn klanten bij elke aankoop goed advies te geven. Dat er wel degelijk artiesten zijn die zich bezighouden met deze misstanden, vertelt Arjo Klingens. Als manager van onder andere de Nederlandse band De Staat vraagt zij namens de band offertes op bij merchandisebedrijven. “Ik vind het belangrijk dat mijn bands geen sweatshopkleding verkopen, dus ik vraag altijd offertes op van fair wear-shirts. De Staat vindt dit ook belangrijk, en kiest bijna altijd voor de duurzame optie. Dat kost wat meer, maar dat vinden wij het waard.”

Als merken arbeidsomstandigheden verbeteren en salarissen verhogen, en bands kiezen voor ‘betere’ opties, moeten muziekliefhebbers ook bereid zijn meer geld neer te leggen voor hun bandshirt. En uiteraard ligt ook daar een uitdaging.

Vijf jaar na de Rana Plaza-ramp

Waarom transparantie cruciaal is voor een eerlijke kledingindustrie

Van het gros van de kledingmerken is nog altijd niet te herleiden waar zij haar kleding laat maken.

'EU negeert schending arbeidsrechten Bangladesh'

'EU negeert schending arbeidsrechten Bangladesh.'

  1. FWF is een ngo die haar leden jaarlijks onderzoekt op vooruitgang bij het streven naar een eerlijkere kledingindustrie. ↩︎

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —  € 8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —  € 6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
 Totaal
Subtotaal in winkelwagen € 0,00
Besteltotaal € 0,00

  • € 0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons