Vandaag staat Milieudefensie tegenover Shell in de rechtszaal. Samen met zes andere organisaties en 17.379 mede-eisers eist Milieudefensie dat het olie- en gasbedrijf zijn CO2-uitstoot drastisch vermindert: in 2030 met 45 procent, en in 2050 met 100 procent. De klimaatambities die Shell begin dit jaar stelde (het reduceren van de netto-uitstoot van gas- en olieproducten met 65 procent in 2050) zijn volgens Milieudefensie onvoldoende om de doelstellingen van het Parijsakkoord te halen.
Begin 2021 moet de rechter uitspraak doen in de klimaatzaak.
Dit artikel verscheen eerder op OneWorld op 10 januari 2020.
“We produceren jaarlijks meer kilo’s plastic dan dat er aan menselijk gewicht op aarde rondloopt
En Shell is niet de enige. In de haven van Antwerpen bouwt de Britse petrochemische reus INEOS twee soortgelijke kraakinstallaties. Een investering van drie miljard euro; de grootste in de Europese chemiesector sinds twintig jaar. De installaties moeten het tij van ‘achteruitgang’ in de petrochemische sector keren, aldus INEOS op de website. Ook Exxon Mobile, Dow Chemical, Chevron en andere olie- en gasbedrijven zien in plastic het nieuwe goud. Dalende olie- en gasprijzen, een instabiele oliemarkt en groeiende aandacht voor de overstap van fossiele naar schone energie zijn daarin belangrijke factoren.
“Bij het winnen van schaliegas komen gassen vrij waarmee je plastic kunt maken
Plastic is de bijvangst, zegt Buurman. Om schaliegas uit de bodem te winnen, wordt onder hoge druk vloeistof met zuur, opvulkorreltjes en chemicaliën in het gesteente gespoten zodat daarin scheurtjes ontstaan. Bij dit proces, fracking geheten, komen ook andere gassen zoals ethaan en propaan vrij, legt Buurman uit. “Gassen waarvan men eerst niet wist wat men ermee moest, totdat werd bedacht dat daar plastic van gemaakt kon worden.” De kraakinstallaties van onder meer Shell en INEOS kraken ethaan tot ethyleen en maken daar plastic korrels (pellets) van. Verpakkingsproducenten gebruiken die voor allerlei soorten plastics zoals PET en polyethyleen, het materiaal voor tasjes, folies en flessen.
Nederlandse banken en verzekeraars investeren volop in bedrijven die schaliegas winnen en plastic produceren, zo blijkt uit het deze zomer gepubliceerd rapport Plastic Finance van de Eerlijke Bank- en Verzekeringswijzer, Milieudefensie en de Plastic Soup Foundation. ING is de grootste financier, gevolgd door ABN Amro. Aegon en Allianz zijn de grootste beleggers. In totaal leenden de banken tussen 2010 en dit jaar 5,3 miljard dollar uit aan de onderzochte schaliegas- en plasticbedrijven, zo berekenden de onderzoekers. Er werd voor vier miljard dollar in belegd, via onder meer aandelen en obligaties. Samen met andere buitenlandse investeerders zijn de Nederlanders zo goed voor zo’n 68 procent van de investeringen in die fabrieken. Shell, dat zowel schaliegas als plastic produceert, is met ruim anderhalf miljard dollar in uitgegeven aandelen de belangrijkste ontvanger.
De cijfers komen uit openbare bronnen over de financiering; de totale investeringen liggen waarschijnlijk veel hoger, aldus het rapport. Dit staat volgens de auteurs haaks op de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de VN (SDG’s), die deze banken en verzekeraars allemaal zeggen te omarmen. De opstellers van het rapport roepen de banken en verzekeraars op om beleid met duidelijke criteria op te stellen. Die criteria moeten een rem zetten op de groei van de plasticproductie door bedrijven die door hen worden gefinancierd.
Banken hebben veelal geen beleid met betrekking tot investeringen in plasticproductie. Alleen Triodos Bank en de Volksbank hebben beperkend beleid, zo analyseerden de onderzoekers. De Volksbank sluit investeringen in ethyleen uit. Triodos vindt dat investeringen in plastic niet passen in het algemene beleid. Wat schaliegas betreft sluiten alleen de Rabobank, NIBC, de Volksbank (waaronder ASN Bank) en Triodos Bank bedrijven uit van investeringen die omzet halen uit schaliegaswinning. ING staat schaliegaswinning alleen buiten Europa toe. Bij de overige banken en verzekeraars is geen uitgesproken beleid gevonden.
In een reactie op het rapport in juli dit jaar benadrukte ING dat de bank niet meer in kolencentrales investeert. ‘Gasopwekking speelt een belangrijke rol in de energietransitie, omdat het de Verenigde Staten bijvoorbeeld in staat stelt om kolencentrales te sluiten’, aldus een woordvoerder van ING tegen de NOS. Aegon liet weten ‘zaken te willen blijven doen om het gedrag van bedrijven als Shell te beïnvloeden en in lijn te brengen met de klimaatdoelen.’
‘Niemand wil de boot missen’
“Er worden zoveel installaties gebouwd dat alle klimaatplannen meteen de prullenbak in kunnen
De bijdrage van plasticproductie aan klimaatverandering wordt langzaamaan duidelijk. Alleen al in 2019 zal die goed zijn voor een uitstoot van 850 miljoen ton broeikasgassen, vergelijkbaar met de uitstoot van 150 kolencentrales, aldus het Centre for International Environmental Law (CIEL).
Braaf afval scheiden
De bedrijven zelf benadrukken vooral hoe hartstikke leuk al dat nieuwe plastic is voor de consument. Zo schetst Steve Russell, vicepresident plastics voor de Amerikaanse Chemieraad, in The Guardian een toekomst van lichtere auto’s, nieuwe medische apparatuur, minder voedselverspilling, windmolens en zonnepanelen gemaakt van plastic. Ook maken de plasticproducten mooie sier met hun bijdrage aan het opruimen van plastic: de ‘Alliance to end plastic waste’ – een samenwerking van zo’n veertig bedrijven, waaronder de grootste plasticproducenten inclusief Shell en INEOS – stelt de komende jaren 1,5 miljard dollar beschikbaar om plasticvervuiling aan te pakken. Een schijntje vergeleken bij de miljarden die ze in nieuwe plasticproductie investeren. “En ondertussen maken ze het probleem aan de bron alleen maar groter”, aldus Buurman.
Verstoor de markt
Van de industrie zelf moeten we het niet hebben, zegt ook Jeroen Dagevos van de Plastic Soup Foundation (PSF). “Die zetten in op groei. En zo’n fabriek in Antwerpen wordt aan alle kanten – door overheden en havenbedrijven – gefaciliteerd.” PSF kwam eerder jaar met een rapport waaruit bleek dat Nederlandse banken en verzekeraars zoals ING en Aegon volop investeren in plasticproductie (zie kader). “Alleen overheidsbeleid kan dit doorbreken, met een verbod op wegwerpplastic en goede consumentenvoorlichting.” Iedereen moet op plasticdieet, zegt Dagevos. “Bijna 60 procent van de plasticproductie gaat naar verpakkingen: van voedsel, gebruiksvoorwerpen, speelgoed, et cetera.”
“Overheden zouden bedrijven kunnen verplichten om gerecycled materiaal in hun producten te gebruiken
Ook zouden overheden bedrijven kunnen verplichten om gerecycled materiaal in hun producten te gebruiken. Buurman: “Als er een grotere vraag naar het afval ontstaat, dan dwingt dat producenten ook om producten beter recyclebaar te maken. Een Albert Heijn wordt dan voor nieuwe verpakkingen afhankelijk van of hun eigen verpakkingen goed recyclebaar zijn en ook effectief worden gerecycled.” Dagevos: “Er moet wel genoeg aanbod zijn, maar als je zo’n verplichting de tijd geeft, dan komt de markt vanzelf in beweging. Dan moeten de bedrijven er iets mee.” Statiegeld, waar de EU de drijvende kracht achter is, had ook twintig tot dertig jaar nodig. “Stel die voorwaarden gewoon, dan volgt de markt vanzelf.”
Dit artikel verscheen eerder in OneWorld-magazine.
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
