"Uniek in EU-handelsbeleid", zei Commissaris Cecilia Malmström (Handel) over het publiek maken van de documenten tijdens een persconferentie in Brussel woensdag. "De Commissie toont zo met daden haar toewijding aan grotere transparantie." Al eerder breidde de Commissie het aantal leden van het Europees Parlement uit dat toegang heeft tot vertrouwelijke TTIP-stukken.
Wat is TTIP?TTIP staat voor Transatlantic Trade and Investment Partnership, een vrijhandelsverdrag dat de EU en VS liefst dit jaar nog willen afsluiten. Lees deze factsheet om meer over TTIP en handelsakkoorden te leren.
Voorstanders van TTIP, waaronder minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelings-samenwerking Lilianne Ploumen, denken dat het verdrag economische groei en meer banen voor Europa zal betekenen. Tegenstanders vrezen onder andere lagere standaarden op gebied van bijvoorbeeld voedsel, milieuwetgeving en privacy. Bovendien hekelen ze het Investor-State Dispute Settlement (ISDS), waarbij multinationals een claim kunnen indienen tegen een overheid als nieuwe wetgeving slecht uitpakt op investeringen.
Voedselveiligheid
In totaal verschenen woensdag 23 documenten op de website van de Commissie, waaronder enkele EU-voorstellen aan de Amerikaanse onderhandelingspartners. De documenten beslaan terreinen als douanerecht, concurrentie, kleine en middelgrote ondernemingen, maar ook voedselveiligheid. Documenten over het controversiële ISDS – het Investor-State Dispute Settlement – werden niet gepubliceerd.
'Het is belangrijk dat iedereen kan zien en begrijpen wat we voorstellen met TTIP', aldus Malmström. 'En net zo belangrijk: wat niet.'
Chloorkip
Met haar transparantie-initiatief probeert de Commissie het slechte imago van TTIP wat op te poetsen. Veel Europeanen zijn de onderhandelingen gaan zien als uitverkoop van Europese standaarden, en vrezen voor versoepeling van milieuwetgeving en arbeidsrecht onder TTIP. Ook wordt gevreesd voor voedselveiligheid. Schrikbeeld: Amerikaans hormoonvlees, chloorkip en genetisch gemanipuleerd voedsel op termijn in de Europese winkelschappen.
Malmström voelt daarnaast de druk van een anti-TTIP campagne die steeds meer op stoom begin te komen. Al meer dan 1 miljoen Europeanen hebben een petitie tegen het EU-VS handelsverdrag ondertekend, en de Europese Ombudsvrouw Emily O'Reilly – die juli vorig jaar op eigen initiatief een onderzoek startte naar de werkwijze van de Commissie omtrent TTIP – ontving duizenden emails en brieven van bezorgde burgers.
Maar of met de publicaties woensdag de controverse rond het gewraakte vrijhandelsverdrag tot een eind komt is zeer de vraag.
Het valt op dat in de versie die nu is gepubliceerd belangrijke passages ontbreken.
"Niet onder de indruk"
Kenneth Haar van de Brusselse lobbywaakhond CEO volgt de onderhandelingen op de voet. Volgens hem voegen de stukken die de Commissie openbaar heeft gemaakt weinig toe. ''Wij zijn niet onder de indruk van het initiatief'', zegt hij. ''Naast de publicatie van een paar nieuwe, behoorlijk onbeduidende, documenten, zijn het voornamelijk stukken die al waren uitgelekt. Het document over voedselveiligheid was al bekend. Het valt op dat in de versie die nu is gepubliceerd belangrijke passages ontbreken.''
Uit het feit dat genetische manipulatie en hormoonvlees niet letterlijk worden genoemd kunnen volgens CEO geen conclusies worden getrokken. Harmonisatie van regelgeving op de lange termijn – in TTIP-jargon regulatory cooperation – is volgens de organisatie de adder onder het gras.
''Het voorstel van de Commissie over regulatory cooperation is nog niet gepubliceerd'', zegt Haar. ''Maar het is al wel uitgelekt. In 2012 en 2013 is er intensief contact geweest tussen de Commissie en twee grote bedrijfslobbygroepen: Business Europe en de US Chamber of Commerce. In grote lijnen heeft de Commissie de voorstellen van deze partijen overgenomen. Het houdt in dat bedrijven in de toekomst een grotere rol krijgen bij het schrijven van wetgeving. Beangstigend als je weet wat de voedselindustrie wilt.'' Haar doelt op het verlagen van voedselveiligheidsnormen, zoals volgens CEO al heeft plaatsgevonden in Noord-Amerika, onder het daar gesloten vrijhandelsverdrag NAFTA.
Rode lijn
Vanwege de potentiële implicaties van harmonisatie klinken ook vanuit het Europees Parlement kritische geluiden. ''Er mag onder geen beding wetgevende macht worden verplaatst'', zegt de Duitse sociaal-democraat en voorzitter van de Commissie internationale handel Bernd Lange. ''Het is voor onze fractie een rode lijn.''
Er mag onder geen beding wetgevende macht worden verplaatst
Lange is blij met de stappen richting transparantie, maar benadrukt dat ook hij documenten mist. Bijvoorbeeld het EU-voorstel over dienstverlening, een heet hangijzer vanwege de vrees dat onder TTIP Amerikaanse bedrijven toegang zullen krijgen tot publieke diensten als onderwijs en zorg. Lange: ''Ik heb Malmström per brief verzocht ook dat document openbaar te maken.''
Amerikaanse weerstand
De Commissie zal in februari, na afloop van de achtste onderhandelingsronde, meer stukken publiceren. Welke precies is onbekend, maar vast staat dat transparantie zijn grenzen zal kennen. Malmström heeft kenbaar gemaakt geen documenten vrij te geven waarvoor de Amerikanen geen expliciete toestemming hebben verleend. Het is een positie die ombudssvrouw O'Reilly vorige week bekritiseerde. ''Amerikaanse weerstand is geen argument om het Europese publiek documenten te onthouden.'' O'Reilly wil dat de Europese burger toegang krijgt tot de definitieve teksten waarover de EU en VS al een akkoord hebben bereikt.
Met een oppositie tegen TTIP die het momentum lijkt te hebben, en Commissievoorzitter Juncker die transparantie tot lakmoesproef van zijn mandaat heeft gemaakt, zal de druk op Malmström toenemen de luiken de komende tijd verder open te zetten.
