Van het Humanity House moest worden uitgeweken naar het Paard van Troje om alle belangstellenden een plaats te geven tijdens de Nederlandse Humanitaire Top 2015. Aan het programma lag het ook niet. Minister Ploumen was aanwezig en deelde haar inzichten en ambities. Op de agenda stonden onder meer een discussie over de verhouding tussen nationale en internationale noodhulp en de humanitaire rol van de Verenigde Naties.
Dat deze rampen allen ellende met zich meebrengen is blijkbaar voldoende om ze over één kam te scheren
En toch was er, toen ik om kwart voor vier noodgedwongen moest afhaken, nog geen poging gedaan humanitaire hulp te definiëren. We gooien aardbevingen, oorlog en de Ebola-epidemie op één hoop onder de noemer ‘noodhulp’. Dat allen ellende met zich meebrengen en een hulpvraag opwerpen, is blijkbaar voldoende om deze verschillende rampen over één kam te scheren.
Misverstanden
Dat is kwalijk, want zo wordt een gesprek over humanitaire hulp vooral een gesprek vol van misverstanden. Wie de aardbeving op Haïti als referentie neemt, komt immers tot heel andere conclusies dan degene die de oorlog in Syrië als ankerpunt neemt. Het levert andere inzichten op over bijvoorbeeld wederopbouw of de manier waarop je hulp coördineert. Zo lopen organisaties in de humanitaire hulp het risico dat ze een noodhulpstrategie zonder al te veel aanpassingen in elk type rampen denken te kunnen gebruiken.
Bovendien spreken we hierdoor op eenzelfde generaliserende manier over de slachtoffers van rampen. Het viel me op dat op de Humanitaire Top – tot kwart voor vier – nauwelijks over slachtoffers is gesproken: niet over verschillen, ook niet over de vraag of de slachtoffers van twintig jaar geleden nog dezelfde zijn als die van vandaag, of er sprake is van veranderende verwachtingen en ambities. Begrippen als zelfredzaamheid en agency van slachtoffers kwamen in het programma in de grote zaal alleen indirect aan de orde in het pleidooi van de minister om meer in te zetten op noodhulpinnovaties als vouchers en cash-transfers.
Nodig: duidelijke definitie
Ik geloof daarom dat humanitaire hulp dringend behoefte heeft aan een nauwkeurigere definiëring. Vergelijk het met ontwikkelingssamenwerking – het zusje van humanitaire hulp. Daarbij is het ook niet langer zinvol generaliserend te spreken over India, Ghana en El Salvador als zijnde ‘ontwikkelingslanden’.
Humanitaire hulp heeft dringend behoefte aan een nauwkeurigere definitie
Hoe die herdefiniëring eruit zou zien? Wat mij betreft zijn rampen in drie categorieën op te delen die humanitaire hulp organisaties nadrukkelijk van elkaar moeten onderscheiden als we discussiëren over noodhulp:
Heb je het over (1) humanitaire rampen, dan heb je over crises als gevolg van (burger)oorlog. Dit brengt een enorme onveiligheid mee voor burgers en hulporganisaties, een overheid die zich vaak richt op de militaire kant en niet op de humanitaire, met burgers die in grote onzekerheid verkeren over waar ze heen moeten en wat ze kunnen doen.
Of praat je over (2) natuurrampen, waarbij in één gebeurtenis een grote verwoesting wordt aangericht zoals een aardbeving of een orkaan? Hoewel in dat geval de schade vaak groot is, is dan vanaf dag één elke hulpinzet een bijdrage aan herstel en is de overheid, ook al is die ook getroffen, partner in hulpverlening en wederopbouw.
Of voeren we een discussie over de zogenaamde (3) slow onset rampen, de crisis waarbij geen sprake is van een grote verwoesting of van strijdende partijen, maar van bestaande systemen die het langzaam begeven. Denk aan voedselcrisis of droogtes.
Tijd voor afscheid
Ik heb geen enkele pretentie een sluitende categorisering aan te brengen. Neem ebola, Misschien dat het virus onder slow onset rampen valt, maar dekkend is dat label niet voor deze specifieke en moeilijk te vergelijken epidemie.
Kortom, neem afscheid van onbruikbare generalisaties
En toch is deze herdefiniëring van rampen cruciaal. Met het groeiende aantal crises wereldwijd heeft noodhulp binnen het Nederlandse regeringsbeleid een flinke financiële injectie gekregen, maar ook de humanitaire noden zijn enorm gestegen. Hoe we ons noodhulpgeld goed gaan besteden, vraagt om analytische scherpte. Kortom, noodhulpsector, neem afscheid van onbruikbare generalisaties!
