Rondom de World Humanitarian Summit 2016 in Turkije schrijft onderzoeksjournalist Linda Polman over de vluchtelingencrisis. In deel 1: inwoners van Lesbos hielpen mee duizenden vluchtelingen op te vangen. Nu blijven de hotels leeg en de inkomsten uit.
Elpiniki en Martina rapen schoenen, vergane kledingstukken, flarden van rubberboten en zwemvesten en afvalplastic op van het strand in Eftalou, noord-Lesbos. Gevulde vuilniszakken sjouwen ze naar de kant van de weg. De vrouwen hebben dit stuk strand al zo vaak schoongemaakt, maar op de bodem van de zee ligt nog genoeg. Bij onstuimig weer raakt het op drift en spoelt het aan. Kunnen ze weer opnieuw beginnen. Ze móeten. Lesbos leeft van toeristen en die hebben bijna allemaal hun hotelkamers gecancelled. Tweehonderdduizend vluchtelingen kwamen bij Eftalou aan land. Je kon het strand bijna niet meer zien onder de lekke rubberboten en je moest over de afgeworpen zwemvesten heen klauteren.
Maar dat is voorbij. Sinds de EU en Turkije op 20 maart 2016 een deal van 6 miljard euro sloten, is er nog maar één bootje in Eftalou aangekomen en houden de lokale hoteliers de stranden brandschoon.
Op Aphrodite’s privéstrand kwamen meer dan 5.000 vluchtelingen aan, zowat tussen de gedekte tafeltjes van haar taverna
Aphrodite, eigenaresse van een nagenoeg leeg hotel verderop, vraagt of ik een koekje bij de koffie lust. In het zwembad onder de veranda, beeldig tussen palmbomen en rozenstruiken, drijft één gast. Op Aphrodite’s privéstrand kwamen meer dan 5.000 vluchtelingen aan, zowat tussen de gedekte tafeltjes van haar taverna. In april 2015 kwam de eerste boot, met een Syrische familie van elf volwassenen en vier kinderen, de jongste een jaar oud. Dus wat doe je dan als hotelière? Je helpt opa met rolstoel en al op het droge dragen, reikt de mensen mensen handdoeken aan, haalt droge kleertjes voor natte kinderen uit de kasten van je eigen kinderen, geeft die mensen een boterham en een fles water. En belt de dorpspolitie. Maar die konden niet komen, want ze hadden te druk met 200 vluchtelingen die op hetzelfde moment verderop waren geland. De boten bleven komen, het werd routine, ook voor de hotelgasten, die meehielpen.
‘Als de Turkije-deal sneuvelt, en de vluchtelingen komen weer, helpen we ze wéér, Natuurlijk. We zijn mensen, net als zij. Maar het is wel heel zuur dat we, nu het voorbij is, de rekening gepresenteerd krijgen.’
Het idee van een frisse duik terwijl er op de zeebodem bij Lesbos duizenden verdronken mensen liggen, is meer dan we kunnen verdragen
Reisorganisatie Thomas Cook cancelde de meeste rechtstreekse vluchten tussen Engeland en Lesbos en reisorganisaties in België en Duitsland verlegden hun route ook naar andere Griekse eilanden.
Ik bel een bevriend echtpaar in Nederland dat jaren achtereen naar Lesbos op vakantie ging, maar dit jaar voor Kreta koos. ‘Ik vind het hartstikke zielig hoor, want nergens zijn de mensen hartelijker dan op Lesbos en het is er prachtig,’ zegt de vrouw van het stel. ‘Maar het idee van een frisse duik terwijl er op de zeebodem bij Lesbos duizenden verdronken mensen liggen, is meer dan we kunnen verdragen.’ Misschien volgend jaar weer Lesbos, zegt ze.
‘Voor ons is volgend jaar misschien te laat,’ zegt Aphrodite. ‘Dit jaar teer ik in op mijn spaargeld. Maar met nóg zo’n seizoen raak ik mijn hotel kwijt.’
Houdt de Turkije-deal stand? Mensen op Lesbos houden hun adem in. En Aphrodite zelf is murw. Bovenop het trauma van de 5.000 vluchtelingen in haar tuin (‘Ik weet nu dat kindertjes letterlijk blauw van de kou kunnen zien,’ zegt ze), nu de angst om zelf ook alles te verliezen en te moeten vluchten naar een toekomst elders. ‘Holland misschien,’ zegt ze.
'Een bootje! Hoor jij het ook?' vraagt ze paniekerig
Ze vertelt over de Syrische man die een bosje huissleutels op haar strand liet vallen. ‘Meneer, u verliest uw sleutels!’ riep ze hem na. Hij schudde zijn hoofd: het huis waar die sleutels bij hoorden, bestaat niet meer, zei hij.
Achter de taverna klinkt het gepruttel van een motortje. Aphrodite’s ogen worden groot. ‘Een bootje! Hoor jij het ook?’ vraagt ze paniekerig.
Maar het is de buurman maar die voorbij vaart door de branding.
Deel 2: Lesbos: kwakjes in bekertjes
