Achtergrond

Vaker verdacht en vervolgd, zwaarder gestraft

Jongeren met een migratieachtergrond worden in Nederland vaker verdacht, vaker vervolgd en zwaarder gestraft. De etnische ongelijkheid in de strafrechtketen is enorm, blijkt keer op keer uit onderzoek. Antropoloog Willemijn Bezemer gaat in haar promotieonderzoek op zoek naar de wereld achter de cijfers.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Eerst wat veelzeggende cijfers. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat jongeren met een migratieachtergrond vaker worden verdacht door de politie dan autochtone jongeren. Zo stellen onderzoekers van het rapport Integratie in Zicht (2016) van het Sociaal en Cultureel Planbureau dat niet-westerse migranten (zowel eerste, tweede als derde generatie) vier keer vaker verdachten zijn van een misdrijf dan Nederlanders zonder migratie-achtergrond. Van de Marokkaans-Nederlandse mannen in de leeftijdscategorie 18-24 jaar is 15,3 procent verdachte geweest van een misdrijf.

Niet-westerse migranten zijn vier keer vaker verdachten van een misdrijf dan Nederlanders zonder migratie-achtergrond

Ook de kans om in een jeugdgevangenis terecht te komen is voor jongeren met een niet-westerse achtergrond in Nederland ruim zes keer groter dan voor autochtone jongeren. Voor jongeren met een Antilliaanse of Marokkaanse achtergrond is de kans maar liefst tien keer groter, blijkt uit recent onderzoek van onder meer Albert Boon, onderzoeker jeugdpsychiatrie aan de Universiteit Leiden. De ongelijkheid is daarmee volgens de onderzoekers groter dan die van Afro-Amerikanen in de Verenigde Staten. En er is meer. Uit een onderzoek in opdracht van de Raad voor de rechtspraak bleek in 2016 al dat voor vergelijkbare misdrijven, verdachten met een Turkse en Marokkaanse achtergrond significant vaker een onvoorwaardelijke gevangenisstraf krijgen opgelegd dan verdachten met een Nederlandse achtergrond.

Waarom krijgt de ene jongere een waarschuwing en de andere een strafblad?

Schokkende cijfers, stelt antropoloog Willemijn Bezemer. De etnische ongelijkheid is groot en komt in de hele Nederlandse strafrechtketen voor. “We kijken vaak naar criminaliteit door de lens van statistieken, maar hoe komen deze cijfers precies tot stand? En wat zijn de oorzaken van deze verschillen in percentages? Hoe verloopt bijvoorbeeld het contact tussen jongeren en de politie op straat en hoe beïnvloedt deze interactie het besluit van de agent om al dan niet te straffen? Waarom krijgt de ene jongere een waarschuwing en krijgt de andere een strafblad?” Het zijn deze vragen die ze in haar promotieonderzoek wil beantwoorden.

Lastige vragen en een heikel thema. “Niet elke agent is blij met mijn onderzoek. Veel agenten hebben – door alle aandacht voor etnisch profileren – al het gevoel in het verdomhoekje te zitten. Ze krijgen ook op straat met grote regelmaat allerlei beschuldigingen van burgers naar hun hoofd. Ik weet dat er heel veel integere agenten zijn die met passie hun werk uitvoeren, maar dat betekent niet dat we bestaande problemen niet mogen aankaarten.”

Raciale- en genderongelijkheid

Racisme heeft alledaagse, materiële gevolgen

Fundamenteel

Daarvoor is de ongelijkheid in de hele strafrechtketen te groot, evenals de blinde vlek voor het probleem. “Deze problematiek gaat over rechtsgelijkheid, een fundament van onze democratie. Maar het probleem met ongelijke behandeling is dat de omvang en implicaties hiervan vaak niet goed zichtbaar zijn voor de meerderheid van de bevolking, aangezien het juist minderheden zijn die hiermee geconfronteerd worden. Hierdoor kunnen leden van de dominante groep tot de conclusie komen dat het allemaal wel meevalt, dat problematische voorbeelden slechts incidenten zijn of dat slachtoffers deze behandeling dan wel uitgelokt moeten hebben.”

Bezemer wijst op de documentaire Verdacht van Nan Rosens in samenwerking met Controle Alt Delete, die op dit moment op verschillende plaatsen in het land te zien is en op 10 december op NPO2 wordt uitgezonden. “Deze documentaire laat treffend zien wat de gevolgen zijn voor een individu wanneer hij of zij onterecht als verdachte aangemerkt wordt door de politie en wat voor diepgaande gevolgen dit kan hebben op iemands leven.”

Bron: www.youtube.com
Om te zien welke mechanismen nu daadwerkelijk een rol spelen op straat, gaat Bezemer in 2019 een jaar lang met agenten uit verschillende politie-eenheden de straat op. “Ik wil van dichtbij bekijken hoe interacties verlopen en waardoor ze precies escaleren. Er zijn bijvoorbeeld wijken waar jongeren – bijna als tijdverdrijf – een soort kat- en muisspel met de politie spelen, wat het ontstaan van wederzijdse frustratie en wantrouwen stimuleert. Juist in bepaalde wijken zien we een clustering ontstaan van complexe problemen. Wijken waar 40 procent van de jongeren al eens met politie in aanraking is geweest. Dit soort situaties werken het ontstaan van stereotypen alleen maar in de hand. En dit maakt het weer moeilijker voor agenten om in dringende situaties een objectieve en genuanceerde beslissing te maken.”

Agenten moeten op straat continu een risicoanalyse maken en bepalen welk gedrag als afwijkend gezien kan worden. Maar het blijkt dat juist dezelfde gedragingen op een verschillende manier kunnen worden geïnterpreteerd. “Wanneer een meisje voortdurend de ogen neerslaat, dan kan dit bijvoorbeeld gezien worden als een blijk van verlegenheid of nervositeit. Maar wanneer een jongen met een migratieachtergrond dit doet, dan wordt dit gedrag relatief vaker op een negatieve manier uitgelegd, bijvoorbeeld dat hij niet wil meewerken of iets te verbergen heeft. Ik geloof daarom dat zowel vanuit de kant van de politie als vanuit de kant van jongeren nog veel gedaan kan worden om te voorkomen dat interacties escaleren.”

In de politieopleiding is weinig aandacht voor het omgaan met jongeren

Ze wijst erop dat bijvoorbeeld in de politieopleiding weinig aandacht wordt besteed aan het omgaan met jongeren. “In de VS zijn bijzondere resultaten behaald met een project waarbij politieagenten en jongeren getraind werden in de omgang met elkaar. Niet alleen het wederzijdse vertrouwen groeide, maar ook de criminaliteitscijfers daalden.” Ze beseft tegelijkertijd ook dat de politieagent van nu ‘overal’ verstand van moeten hebben, of het nu gaat om een verwarde oudere of een agressieve jongere met een licht verstandelijke beperking. Uiteindelijk moet haar onderzoek praktische interventies, zoals trainingen, opleveren, zowel voor de politie als voor jongeren zelf.

“Het is belangrijk dat jongeren leren over hun rechten en plichten in de omgang met de politie, dat ze handvatten aangereikt krijgen die helpen voorkomen dat een interactie escaleert. Daarnaast is het van belang dat jongeren bewust gemaakt worden van de negatieve gevolgen die een strafblad kan hebben op hun toekomst.” Daarnaast neemt Bezemer ook het politiebeleid onder de loep. “Het vertrouwen van burgers in de politie verschilt sterk per herkomstgroep maar ook tussen inwoners van verschillende Europese landen. Ik ga het verband onderzoeken tussen de mate van vertrouwen en de verschillende kenmerken en typen beleid van politieorganisaties om tot aanbevelingen te komen die de Nederlandse politieorganisatie zouden kunnen helpen.”

Vertrouwen

Bezemer hoopt agenten te overtuigen van het belang van haar onderzoek. “Het vertrouwen van burgers en hun medewerking is een cruciale voorwaarde voor het leveren van efficiënt en effectief politiewerk. Als het vertrouwen in de politie van bepaalde groepen jongeren daalt, dan levert dat niet alleen gevaren op straat op, maar vormt het ook een gevaar voor de hele rechtstaat.”

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons