“Graag op de eerste rijen plaatsnemen. Zo kunnen we een intieme sfeer creëren en een dialoog aangaan”, verzoekt moderator Klaas Drupsteen het groepje mensen dat met een drankje in de hand in de foyer van het Humanity House wacht. De grootschalige impact van de ebola-epidemie in West-Afrika wordt meteen duidelijk als de bijeenkomst wordt geopend met een aangrijpende beeldreportage van fotograaf Chris de Bode.
Enkele weken geleden reisde De Bode in opdracht van hulporganisatie Save the Children en Giro 555 af naar Liberia. Daar legde hij onder andere het verhaal vast van twee nichtjes, die in een weeshuis in hoofdstad Monrovia waren opgevangen nadat ebola uitbrak in hun dorp. De uitbraak kwam waarschijnlijk door een besmette man die na zijn dood de gebruikelijke begrafenisceremonie kreeg: drie dagen opbaring in huis en een rituele lijkwassing. Alle aanwezigen raakten besmet; ook de familieleden van de meisjes.
[[{“fid”:”31905″,”view_mode”:”default”,”fields”:{“format”:”default”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:”Ebola pak”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:”Ebola pak”},”type”:”media”,”link_text”:null,”attributes”:{“alt”:”Ebola pak”,”title”:”Ebola pak”,”height”:”436″,”width”:”581″,”class”:”media-element file-default”}}]]
Ebola-pak
Fotograaf Chris de Bode moest tijdens zijn bezoek beschermde kleding dragen. Een pak kun je eenmalig gebruiken en is daarom van dun, onduurzaam plastic gemaakt. Honderd procent veilig zijn de pakken niet. Met name bij het uittrekken, kunnen delen van de buitenkant van de uitrusting in contact komen met de huid.
Razendsnelle bestemming
De genodigde sprekers zijn allen, op verschillende manieren, actief in de strijd tegen ebola. Zo ook Carla Brooijmans, coördinator van het Nederlandse Rode Kruis. Volgens haar heeft ebola tot nu toe 6000 levens gekost en zijn ongeveer 16.000 mensen met het virus besmet. Momenteel zijn Sierra Leone, Liberia en Guinee het zwaarst getroffen. “Maar het blijft moeilijk om precieze getallen te noemen”, aldus de coördinator, “niet iedereen die ziek is, meldt zich bij een kliniek en slachtoffers moeten snel geborgen worden. Sommigen zijn simpelweg te laat om hulp te zoeken.” Een duidelijke behandeling bestaat nog niet, preventie is daarom noodzaak.
“Besmetting gaat snel”, zegt Bart Waalewijn, die als tropenarts werkte in een provinciestad van Sierra Leone en de eerste besmettingen meemaakte. Het virus wordt overgedragen door direct contact met bloed, borstvoeding, ontlasting, urine, sperma, braaksel, zweet en zelfs tranen. De incubatietijd duurt maximaal drie weken. Meestal zijn koorts en een grieperig gevoel de eerste symptomen, daarna kunnen bloedingen ontstaan.
Families worden ontwricht, gezinnen verliezen hun inkomen
“Het heeft desastreuze gevolgen door alle maatschappelijke lagen heen”, legt Waalewijn uit, “families worden ontwricht, gezinnen verliezen hun inkomen.” Alledaagse activiteiten als seks, gezamenlijk eten en schoonmaken zijn door het virus immers levensgevaarlijk. Openbare plekken worden ineens brandhaarden en door de angst voor infectie ligt het openbare leven in de getroffen samenlevingen plat. Hele wijken en dorpen worden afgesloten, scholen en bedrijven zijn al maanden dicht, mensen mijden het openbaar vervoer.
Misvatting en onbegrip
Tegelijkertijd bestaan onder lokale bevolkingsgroepen misvattingen en onbegrip over ebolabesmetting, vertelt schrijver en journalist Babah Tarawally. Hij zet zich momenteel in voor bewustwordingscampagnes in Nederland en zijn geboorteland Sierra Leone. Zo geloofde zijn moeder, die in een buitenwijk van de Sierraleoonse hoofdstad Freetown woont, aanvankelijk dat een neergestort vliegtuig vol met heksen de boosdoener was. Telefonisch heeft Tarawally haar van een andere waarheid moeten overtuigen.
Sommigen spreken van een white man’s disease, een virus dat opzettelijk verspreid is door de blanken om zwarten uit te roeien. Ook bestaan er complottheorieën waarin de nationale regering als schuldige wordt aangewezen. Daarnaast is het frequente bezoek aan traditionele heelmeesters een probleem. “Omdat veel mensen in eerste instantie met hun kwalen bij hen komen, worden zij onverhoopte virusverspreiders”, aldus de schrijver.
Samenwerken
Abubakarr Bangura, voorzitter van de Sierra Leone Central Union, vult aan dat er bovendien een enorm stigma rust op overlevenden en de familie van slachtoffers. “Zij worden als zondebok en gevaar gezien. Juiste voorlichting is ook in dat opzicht heel belangrijk. Ebola is niet alleen een ziekte, maar het dwingt mensen ook hun geloof en gewoontes aan te passen”, aldus Bangura.
Ebola is niet alleen een ziekte, maar dwingt mensen hun geloof en gewoontes aan te passen
Een mogelijke vorm van preventie is volgens Rode Kruis-coördinator Brooijmans de training die het Rode Kruis biedt aan duizenden vrijwilligers om begrafenissen op een veilige, en toch respectvolle en rituele manier uit te voeren. Bovendien is efficiënt en genuanceerd te werk gaan cruciaal om verdere verspreiding in te dammen. Daar zijn de sprekers het over eens. Initiatieven op alle niveaus – lokaal, nationaal en internationaal – moeten snel gebundeld worden om de juiste informatie te verspreiden en de getroffen gebieden te voorzien van medische zorg en hulpgoederen.
Daarnaast is het zaak steun te bieden bij de sociale en economische consequenties van de epidemie. De sporen van deze ramp zullen volgens de sprekers nog lang gevoeld worden. Met name de grote hulporganisaties en kleine grassroots-initiatieven kunnen veel beter samenwerken. “Er zou meer gebruik gemaakt moeten worden van de kennis van de diaspora”, meent Abubakarr, “wij hebben de culturele know how en lokale contacten en de grote organisaties hebben het geld.”
Zelf helpen?
Mocht je zelf iets willen doen tegen het dodelijke ebolavirus in West-Afrika, dan kun je sinds deze maand solliciteren via een speciale website op vacatures rondom de strijd tegen het virus. Het gaat om de werving van zowel medische hulpverleners als logistiek personeel en managers.
