Achtergrond

Betalen met een kilo afval

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Burgers, bedrijven en overheden creëren niet alleen financiële, maar ook ecologische en sociale waarde. Toch kun je alleen afrekenen met euro’s. Niet met zorg, afval of energie. Daarom verkent Jan Jonker, hoogleraar duurzaam ondernemen aan de Radbouw Universiteit in Nijmegen, een systeem waarin er behalve met geld ook met andere betaalmiddelen kan worden afgerekend: hybride bankieren. “Prutsenderwijs leren we.”

Maand van het GeldIn de aanloop naar de Financing for Development top in juli in Addis Abeba maakt OneWorld je wegwijs in de wereld van het geld. 

Zie voor alle artikelen ons dossier 'Maand van het Geld'

Hoewel het onderzoek naar hybride bankieren zich nog in de experimentele fase bevindt, presenteerde Jan Jonker op 18 juni de eerste resultaten aan pakweg 180 geïnteresseerden in het hoofdkantoor van ABN AMRO op de Amsterdamse Zuidas. “Een spannend seminar,” zei ABN AMRO gastvrouw Anja van Baal in haar openingswoord. “De wereld verandert en wij moeten daarop inspelen, anders wordt onze rol door anderen overgenomen. Dat gebeurt al deels, kijk maar naar de groei van crowdfundingplatforms en technologiebedrijven met diensten als PayPal, Google Wallet en Apple Pay.”

Wat als we straks een bank hebben zonder geld, net zoals Airbnb een hotelketen is zonder bedden?

Hybride banksysteem
Terwijl zulke platforms en bedrijven concurreren met de traditionele diensten van banken, raakt hybride bankieren het bankwezen potentieel in het hart. Want wat als geld straks niet meer het enige, geaccepteerde ruilmiddel is? Wat als we straks een boekhouding hebben waarop naast euro’s ook zorgpunten, afvalkilo’s en kilowatturen worden bijgehouden en verrekend? Wat als we straks een bank hebben zonder geld, net zoals Airbnb een hotelketen is zonder bedden?

Tijdens het seminar deed Jonker uit de doeken hoe zo’n hybride banksysteem eruit zou kunnen zien. De hoogleraar stelt zich een arena voor waarin transacties worden gesloten. Die transactiearena moet minimaal aan drie voorwaarden voldoen, aldus Jonker. “Ten eerste moeten de deelnemers samen een rijk netwerk vormen waarin een gevarieerd aanbod van diensten en producten wordt verhandeld. Daarnaast moet er een plek zijn om de verschillende betaalmiddelen bij te houden en op te slaan. Kort gezegd: een administratie. Ten slotte is er een toezichthouder nodig die in de gaten houdt of iedereen de regels naleeft.” 

Om daadwerkelijk tot transacties te komen, zijn er verder verschillende waarden nodig waarin gehandeld kan worden. Denk aan zorgpunten of kilowatturen. Ook heeft het systeem behoefte aan duidelijke spelregels over transactiemethoden en betalingsmomenten. Ten slotte is er een systeem nodig die de waarde van een dienst of product bepaalt. Jonker: “Die waardebepaling is per definitie subjectief, want niet iedereen zal alles even waardevol vinden. Hoe dat precies kan werken is nog onduidelijk.”

“We vragen ons geregeld af wat de overheid burgers kan bieden of vragen in plaats van geld.”

Op de voet gevolgd
Het onderzoek naar hybride bankieren, dat voortkomt uit Jonkers laatste researchtraject naar de opkomst van nieuwe businessmodellen, wordt uiterst serieus gevolgd door de gevestigde orde van overheden, banken en bedrijfsleven. “Alternatieve betaalsystemen sluiten aan bij de overheidsteun voor burgerinitiatieven,” stelde Annemieke Traag, voormalig gedeputeerde van de provincie Gelderland tijdens het seminar. “We vragen ons geregeld af wat de overheid burgers kan bieden of vragen in plaats van geld.” Frido Kraanen, directeur coöperatie en duurzaamheid bij PGGM herkende dat. “Tijdens een enquête onder pensioengerechtigden bleek dat onze leden meer belang hechten aan een goede oude dag, dan aan de precieze hoogte van hun pensioen. Dat betekent dat we verder moeten kijken dan wat we financieel voor hen kunnen betekenen.” Greet Prins, directeur van de landelijke zorginstelling Philadelphia die meewerkt aan het onderzoek van Jonker, beschouwt hybride bankieren vooral als een interessant innovatietraject. 

Meer dan een ruilmarkt
In de praktijk is hybride bankieren nog lastig, blijkt uit de eerste proeven. Een test bij zorginstelling Philadelphia mislukte faliekant. De twee pilots in Arnhem en Nijmegen bleven grotendeels hangen in een ruilmarkt van diensten in plaats van een hybride banksysteem. Zo ruilde een advocaat een uur werk met een klusjesman en gaf een communicatieadviseur advies in ruil voor een lunch. “Deelnemers hadden geregeld het gevoel dat de waarde van de uitgewisselde diensten niet in balans was,” aldus één van Jonkers masterstudenten. “Er is nog heel wat werk aan de winkel om hybride bankieren van de grond te laten komen,” gaf Jonker volmondig toe. “Prutsenderwijs leren we.”

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons