Bij aankomst in Nederland krijgen alle alleenstaande minderjarige vreemdelingen een voogd toegewezen via voogdij-instelling Nidos. Amv’s die door de IND, vreemdelingenpolitie en Nidos worden bestempeld als (potentieel) slachtoffer van mensenhandel worden geplaatst in de Beschermde Opvang: een besloten woongroep.
Lang niet alle amv’s die te maken hebben gehad met mensenhandel of mensensmokkel zien zichzelf echter als slachtoffer. Waar hulporganisaties mensensmokkelaars beschouwen als criminelen, zien vluchtelingen deze smokkelaars bijvoorbeeld vaak als een soort dienstverleners met humanitaire motieven. Toch worden amv’s door hulporganisaties stelselmatig als willoze slachtoffers bestempeld. Deze stigmatisering werkt door in de controlerende manier waarop amv’s worden benaderd in beleid: als niet-mondige mensen voor wie alles besloten moet worden.
Bescherming en controle in Beschermde Opvang
Binnen de Beschermde Opvang zijn er verschillende regels die als doel hebben de amv te beschermen. Zo mogen jongeren de Beschermde Opvang alleen verlaten onder begeleiding en slechts na toestemming van mentoren. Ook wordt er intensief gebruik gemaakt van cameratoezicht en worden de telefoons van amv’s afgenomen om hen te beschermen tegen gevaar van buitenaf.
Maar uit gesprekken die ik voerde, blijkt de controle vaak nog veel verder te gaan. Zo werden kledingkasten dagelijks gecontroleerd op de aanwezigheid van telefoons of simkaarten en werd van bovenaf bepaald wat er gegeten werd en wanneer; hier werd nauwelijks een uitzondering op gemaakt. Een (ex-)amv vertelt: “Als je niet bij het eten was omdat je je bijvoorbeeld niet lekker voelde, dan gooiden de mentoren het eten in de prullenbak en was de mogelijkheid om voor die dag te eten voorbij.”
Sommigen vergeleken het zelfs met het leven in een gevangenis
De meerderheid van de amv’s waar ik mee sprak, ervoer het Beschermde Opvang-beleid dan ook voornamelijk als onderdrukkend. Sommigen vergeleken het zelfs met het leven in een gevangenis en voelden zich gecriminaliseerd.
Doorplaatsing naar AZC’s
Wanneer amv’s het Beschermde Opvang-traject hebben doorlopen, worden zij doorgeplaatst. Minderjarigen worden opgevangen in een Kinderwoongroep of een Kleine Wooneenheid, jongeren van 18 jaar of ouder in een Asielzoekerscentrum (AZC). In de eerste twee gevallen is er nog sprake van voogden en mentoren, maar in het laatste geval valt dit aspect weg.
Volgens mijn onderzoek wordt vooral de overgang van een Beschermde Opvang naar een AZC als enorm stressvol ervaren. Zo vertelt een amv over haar voogd: “Ze geeft je een advocaat, ze geeft je alles, ze weet alles over je. Maar wanneer je achttien wordt, is het: ‘Klaar. Doei!’ Ze komt nooit te weten hoe het met je gaat, ze hoort niet eens hoe het gaat met je procedure.”
Mijn onderzoek laat bovendien zien dat op AZC’s het gevoel van opsluiting blijft voortbestaan. De beperking van bewegingsvrijheid – letterlijk en figuurlijk – en de gedwongen afhankelijkheid van de staat zorgen ervoor dat ex-amv’s zich steeds passiever gaan opstellen. Asielzoekers die eerst enthousiast van plan waren om een opleiding te volgen, te werken en iets terug te doen voor Nederland, ontwikkelen na jarenlange onzekerheid een ambivalente houding. Dit is het beeld dat wordt opgepikt door mensen van buiten AZC’s en veelal leidt tot negatieve beeldvorming.
Geen inspraak
Hoewel veel instanties en organisaties betrokken zijn bij de ‘hulpverlening’ aan deze alleenstaande minderjarige vreemdelingen – gemiddeld hebben amv’s met zestien instanties en organisaties gesprekken in het eerste jaar dat zij in Nederland zijn – gaven de amv’s die ik interviewde om verschillende redenen aan dat deze hulporganisaties hen meer beperkingen opleggen dan mogelijkheden bieden.
Amv’s vertelden hoe zij op een afspraak arriveerden, om er ter plekke achter te komen dat de afspraak was afgezegd
Ze voelen zich compleet afhankelijk en zijn van mening dat ze veel te weinig (of zelfs geen) inspraak hebben in hun eigen procedure. In onze gesprekken kwam bijvoorbeeld naar voren dat asielprocedures soms zonder enig overleg met een amv worden ingetrokken door de advocaat. Amv’s vertelden hoe zij op een afspraak arriveerden, om er ter plekke achter te komen dat de afspraak was afgezegd. Iedereen was hiervan op de hoogte gesteld, behalve de amv zelf.
Meer stem voor amv’s
Op dit moment voelen de jonge migranten zich dus machteloos staan tegenover ‘het systeem’ dat bedoeld is om hen te ondersteunen en op te vangen. Alles wordt voor hen besloten en niet in overleg met hen. Dit zorgt ervoor dat stereotyperende misvattingen in stand gehouden worden en op deze aannames zelfs het beleid wordt gebaseerd. Om dichter bij een oplossing te komen voor dit complexe probleem zal de alleenstaande minderjarige vreemdeling een stem moeten krijgen in het debat: als iemand waarmee overlegd, onderhandeld en bovenal van geleerd kan worden.
Dit is een artikel in de scriptiereeks. OneWorld geeft afgestudeerden die een scriptie over duurzame ontwikkeling hebben geschreven de gelegenheid een artikel te schrijven op basis van de scriptie. Het artikel wordt in overleg met de schrijver geredigeerd. Voorwaarde is dat de scriptie met minimaal een 8 is gewaardeerd.
