Jongens van de Bellaschool Beeld: Florien Willems
Achtergrond

Vrijwilligers brengen geld en cadeaus maar geen verbetering

Vrijwilligers brengen geld en cadeaus. Dat is het beeld dat leerlingen van basisschool Bella in Nairobi hebben van Europese vrijwilligers. Ze brachten mooie momenten, maar cruciale veranderingen voor een beter leven bleven uit.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
“Ik kon gaan studeren dankzij een vrijwilliger”, zegt de Keniaanse Schneider Ayemba (26) trots. Schoolgenoot Frederick Odhiambo (20) weet nog dat een vrijwilliger hem zwemles gaf. “En daarna at ik voor het eerst van mijn leven friet met kip. Als ik het nu koop denk ik altijd daar aan.” Frederick en Schneider zaten in 2007 op Bella, een basisschool in Nairobi, Kenia, waar regelmatig Europese vrijwilligers kwamen. Bella was geen erkende school, ouders betaalden geen schoolgeld voor hun kinderen en uniformen waren niet verplicht. De school, aan de rand van Kibera, de grootste achterstandswijk van Afrika, draaide op donaties en vrijwilligers, en bood op die manier de armste kinderen een kans om onderwijs te volgen. Kinderen die nergens anders terecht konden en anders op straat zouden zwerven.

De afgelopen jaren kwam vrijwilligerswerk, of voluntourism, negatief in het nieuws: het televisieprogramma Rambam toonde in 2016 (nep)weeshuizen waar westerlingen tegen forse betaling kinderen konden knuffelen. Deze weeskinderen hechtten zich aan vrijwilligers die hen een paar weken of maanden verzorgden en liefde gaven. Het telkens opnieuw afscheid nemen van iemand die genegenheid biedt, is zwaar en had hechtingsproblematiek bij de kinderen tot gevolg. Hoe ging dit in 2007 op Bella? Het was geen weeshuis, maar vrijwilligers hadden ongetwijfeld impact. Hoe kijken de inmiddels volwassen oud-leerlingen, waaronder Schneider en Frederick, ruim tien jaar later terug op het werk van vrijwilligers?

Kibera (2007)Beeld: Florien Willems

Geld en cadeaus

Hoewel vrijwilligers kwamen om les te geven, zijn ze voor Bella’s oud-leerlingen onlosmakelijk verbonden met cadeaus en financiële giften. Klinkt leuk, en dat vonden de oud-leerlingen ook, maar dit leidde wel tot onderlinge competitie, want iedereen wilde iets van een vrijwilliger krijgen.

“Ze sponsorden kinderen individueel”, zegt Lilian Njeri (18) wat vertwijfeld. “Veel vrijwilligers hebben het schoolgeld voor de vervolgopleiding van Bella-leerlingen betaald.” Vrijwilligers zagen de barre situatie aldaar en besloten een kind financieel te steunen. Dit kwam vanuit de vrijwilligers zelf, maar de kinderen beseften dat de kans op sponsoring er bij iedere vrijwilliger in zat.

Een Duitse vrijwilliger had een keyboard meegenomen en gaf me pianoles, dat had ik anders nooit geleerd

Ieder kind uit Kibera wilde dolgraag gesponsord worden, en anders wilden de ouders het wel. Hoewel sponsoring en een vervolgopleiding nog geen garantie biedt op een baan in de toekomst, was voor een aantal ouders van deze leerlingen de aanwezigheid van vrijwilligers een reden om hun kinderen naar Bella te sturen. “Er was hier kans op sponsoring”, vertelt Immaculate Kiplimo (20). “Daarom ging ik naar Bella.” Maar er bleken altijd lievelingetjes onder de schoolkinderen te zijn, die elke vrijwilliger het liefst wil steunen. Knuffelbare kinderen met een schattig gezichtje maken meer kans op sponsoring, terwijl anderen wellicht de investering beter toekomt. Immaculate was niet een van de gelukkigen, zij heeft nooit een sponsor vanuit Bella gehad. Ze baalde daarvan, maar dat was van korte duur, omdat het schoolgeld voor haar vervolgopleiding uiteindelijk toch via een andere weg bekostigd werd.
Leerlingen van BellaBeeld: Florien Willems

Onontdekt talent

Ondanks de competitiegevoelens vinden oud-leerlingen van Bella het zonder uitzondering leuk dat er vrijwilligers kwamen. Meer nog dan individuele sponsoring waren er namelijk leuke dingen voor iedereen beschikbaar, zoals uitjes en nieuwe schoolbanken. Lilian denkt er met enthousiasme aan terug: “Ze betaalden onze entree voor het zwembad en gaven friet en kip als lunch.”

“Vrijwilligers deden dingen met ons waar onze eigen docenten geen tijd voor hadden”, weet Robert Ogutu (20) nog. Samen met Frederick en Janet Jebet (19) noemt hij de sportles een positieve bijdrage van de vrijwilligers. Ook muziekles wordt genoemd. Brian Wamalwa (18): “Een Duitse vrijwilliger had een keyboard meegenomen en gaf me pianoles, dat had ik anders nooit geleerd.” Volgens de oud-leerlingen ontdekten vrijwilligers talenten bij Bella’s leerlingen, terwijl hun eigen docenten daar geen tijd of oog voor hadden.

We werden aangemoedigd om nieuwe dingen te leren, we hebben zelfvertrouwen gekregen

Hoewel de ontdekte talenten verder niet altijd werden benut na het vertrek van de vrijwilligers, zijn leerlingen er toch heel blij mee. “We werden aangemoedigd om nieuwe dingen te leren, we hebben zelfvertrouwen gekregen”, vertelt Schneider. Ze oogt inderdaad heel zelfverzekerd. Ook zijn deze jonge Kenianen dankzij de omgang met vrijwilligers niet bang om Engels te praten met vreemden, een handige skill in een land waar de voertaal Engels is.

Het beeld dat van vrijwilligers heerst is inmiddels zodanig gevormd dat het leerlingen zal tegenvallen als iemand nu alleen maar les komt geven, hoewel dat nochtans de initiële insteek van het vrijwilligerswerk hier is.

Niet duurzaam

Lilian Njeri in 2007Beeld: Florien Willems
Er is op Bella door vrijwilligers behalve het onbedoeld creëren van onderlinge competitie geen langdurig kwaad gedaan. Van hechtingsproblematiek zoals in de weeshuizen bij Rambam is geen sprake, omdat het hier een school betreft waarin vrijwilligers als docent werden ingezet die – anders dan in een weeshuis – geen zorgrelatie met de kinderen opbouwden.

Maar heeft het echt goed gedaan? In de ogen van Bella’s oud-leerlingen wel. Het was financieel en inhoudelijk zinvol dat er vrijwilligers kwamen. De vrijwilligers hebben de leerlingen naast geld vooral bijzondere herinneringen gebracht. Dingen die ze volgens Brian anders nooit gezien, gedaan of geleerd hadden. Zaken waardoor ze voor even niet tot de ‘armen’ behoorden en die hen een gevoel van menswaardigheid hebben gegeven. “Wij horen er ook bij, wij stellen iets voor, wij doen mee”, zegt Schneider. Al is het maar voor even. Dat is een goed gevoel als je opgroeit in Kibera en aan alles om je heen merkt dat men je vaak liever negeert.

Geen kwaad, misschien wat goeds, maar daadwerkelijke verbetering is er niet gebracht door vrijwilligers

Wel belangrijk om te beseffen is dat de toegevoegde waarde als vrijwilliger in het geval van Bella ophoudt na het geven van geld, herinneringen en hopelijk een menswaardig gevoel. Echte verandering blijft uit.

Geen kwaad, misschien wat goeds, maar daadwerkelijke verbetering is er in ieder geval niet gebracht door vrijwilligers. Nog altijd wonen al deze jonge Kenianen in de achterstandswijk. Rondkomen is elke maand weer spannend. Ook degenen die (gesponsord door vrijwilligers) een vervolgopleiding hebben afgerond, komen niet aan een baan op niveau, maar vinden uiteindelijk meestal werk als timmerman of gaan tweedehands kleding verkopen. Geïmproviseerde baantjes, zonder contract of zekerheid. Nairobi kampt met grote werkloosheid onder jongeren. Een cruciaal punt, dat wellicht bij ngo’s in de ontwikkelingssamenwerking wel op de agenda staat, maar waar een vrijwilliger niets aan kan veranderen, alle goede bedoelingen en giften ten spijt.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons