Ruim een jaar woon ik nu in Arusha in Tanzania en ik heb veel ervaring opgedaan met vrijwilligers en vrijwilligersprojecten. Ik moet toegeven, ik zie ze ook. De enorme groepen jonge vrijwilligers die 's middags de westerse supermarkt Nakumatt plunderen en op donderdagavond in korte rokjes in de Via Via staan te dansen. Ik heb geen idee waar ze vrijwilligerswerk doen. Wat ik heb gehoord is dat sommige projecten zelfs meer vrijwilligers hebben dan kinderen. Deze 'overkill' aan westerse aandacht is absoluut niet goed voor de kinderen. Ik kan me niet voorstellen dat je als vrijwilliger het gevoel hebt dat je op deze manier een nuttige bijdrage levert. Maar misschien gaat het daar niet eens om. Ze hebben immers een paar weken in een ander land gewoond en gereisd en ze komen met prachtige foto's weer thuis. Familieleden geven hen een klop op hun schouders en de ervaring prijkt bovenaan hun CV. Ze laten Afrika achter zich en gaan terug naar hun luxe leven dat draait om materialisme, uitgaan en social media.
Hoe kun je toch een verschil maken?
Maar kan het ook anders? Vrijwilligerswerk zoals vrijwilligerswerk zou moeten zijn? Een periode waarin je je inzet voor je medemens en je wel degelijk een bijdrage kunt leveren? Ik ben van mening dat dit kan. Niet via de organisaties die enorme deelnamekosten vragen en die gerust twintig vrijwilligers in één weeshuis plaatsen. Er zijn voldoende kleinschalige initiatieven die vrijwilligerswerk aanbieden waarbij je je nuttig kunt inzetten. In veel gevallen gaat het om scholen of een combinatie van een school en een weeshuis. Kinderen in de leeftijd van vier tot twaalf jaar. Hoe kun je hier helpen? Niet door voor de klas te staan en de les over te nemen. Jij bent niet de leerkracht. Daar ben je waarschijnlijk ook niet voor opgeleid. Je bent er om de leerkracht te assisteren. De klassen zijn vaak groot. Er zitten gerust vijftig kinderen in een klas. De leerkracht heeft niet genoeg tijd om alle kinderen aandacht te geven. Hierdoor ontstaan enorme niveauverschillen en krijgt een groot aantal kinderen een achterstand. Ze kunnen het hele alfabet in het Engels opdreunen, maar de letter 'G' aanwijzen? Ze hebben geen flauw idee. Dus wat kun jij als vrijwilliger doen? Besteed aandacht aan de kinderen die achterlopen. Help ze met rekenen, leren schrijven en andere vakken. Hiermee kun je voor deze kinderen een groot verschil maken.
De juiste keuze voor een organisatie
Hoe weet je of een organisatie 'eerlijke' en effectieve vrijwilligersprojecten aanbiedt? Op basis van de verhalen en foto's die op de websites staan, is het lastig in te schatten. De ervaringen van 'oude' vrijwilligers zijn ongetwijfeld allemaal lovend. Mijn advies is om vooral binnen je eigen netwerk te gaan zoeken. Vraag familie, vrienden en kennissen of ze ervaring hebben met vrijwilligerswerk. Ongetwijfeld kennen ze iemand in hun omgeving die zijn of haar ervaring met je kan delen en je advies kan geven. Neem de tijd om uit te zoeken via welke organisatie je het beste vrijwilligerswerk kunt doen. Kies daarnaast voor een organisatie waar men een klein bedrag in rekening brengt voor jouw kost en inwoning, transport en wellicht een kleine donatie aan het project.
Houd gepaste afstand
Hoe zit het dan met het effect op de kinderen? Het is waar dat het niet fijn is voor een kind als het een band creëert met de vrijwilliger en de vrijwilliger vertrekt weer naar een paar weken. Dit kan een negatief effect gaan hebben op de kinderen. Vooral in een weeshuis is het als vrijwilliger belangrijk dat je je niet gaat hechten aan kinderen of zoals veel mensen doen 'favorietjes' krijgen. Geef de kinderen aandacht maar neem af en toe ook afstand. Laat ze regelmatig een tijdje zelf spelen terwijl jij op je kamer een boekje leest.
Is het dan misschien beter om helemaal niet te gaan? Nee, ik vind van niet. Ik heb het verschil gezien tussen kinderen die veel contact hebben met vrijwilligers en kinderen die dat niet hebben. De eerste groep kinderen spreekt bijna vloeiend Engels, is een kei in puzzelen en spelletjes spelen, zoals memory. Ze zijn veel creatiever tijdens het tekenen en kleuren en ze doen het ook nog eens erg goed op school. Ze zijn veel verder ontwikkeld dan andere kinderen. Dit heeft een enorm positief effect op hun verdere opleiding en toekomst. Mijn advies: ga volop puzzelen en spelletjes spelen met de kinderen. Help ze met hun huiswerk en help ze hun creativiteit te ontwikkelen. Geef ze positieve aandacht, maar houd gepaste afstand. Zie jezelf als leerkracht of begeleider, niet als knuffelbeer.
