‘Moet je ongesteld worden, of zo?’

De laatste cijfers tonen aan wat ‘klinisch significante’ PMS wordt geacht: vrouwen die zó’n last hebben van PMS dat dit hun leefpatroon verstoort. Deze vrouwen beoordelen tijdens de PMS-periode hun gemoedstoestand slechter, voelen zich vaker belemmerd in hun sociale activiteiten en hebben vaker moeite met dagelijkse bezigheden als gevolg van lichamelijke en geestelijke problemen.

Waar afzonderlijke symptomen overgaan in PMS is niet helemaal helder, omdat het weinig te kwantificeren klachten betreft die op basis van zelfrapportage moeten worden vastgesteld. Daarbij is het de vraag hoe serieus deze klachten worden genomen en of ze dus überhaupt worden geregistreerd, zelfs als ze in hun volledigheid voorkomen.

PMS als aandoening is complex: waar stopt de natuurlijke werking van het lijf en de daarbij behorende effecten, en wanneer begint de ziekte? En als iets vaak voorkomt is het niet gezegd dat het als aandoening gediskwalificeerd moet worden. Als veel vrouwen last hebben van enkele symptomen van PMS, maar niet gediagnosticeerd worden met de gehele ‘aandoening’, hoe serieus worden zij dan genomen?

Renckens licht telefonisch toe: “We hebben allemaal wel eens last van pijntjes en ander ongerief. Als mensen dat als onderdeel gaan zien van een ziektebeeld, worden die pijntjes alsmaar ernstiger. Ik ben inmiddels met pensioen, maar als een vrouw met zulke klachten langskwam, wees ik haar er vriendelijk op dat er geen bewezen oorzaak of behandeling is voor het premenstruele syndroom. Dat betekent niet dat ik haar klachten niet serieus zou nemen. Voor vrouwen die deze symptomen ervaren is cognitieve gedragstherapie soms een uitkomst.”

‘Elke vrouw heeft in meer of mindere mate last van lichamelijke en geestelijke veranderingen rondom de menstruatie’, verduidelijkt de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) per mail. ‘Wanneer iemand daaronder lijdt, is het goed om te weten hoe je haar kunt begeleiden. Niet zelden is het erkennen van de symptomen al een onderdeel van de behandeling.’ NVOG koos er zodoende voor een richtlijn op te stellen voor PMS – waar Renckens op tegen is.

PMS-richtlijnen vindt de oud-huisarts een goede zaak. “Een richtlijn is een legitimatie van klachten.” Het Nederlandse Huisartsen Genootschap (NHG) heeft geen standaard opgesteld voor PMS. Wereldwijd zijn er wél organisaties gericht op obstetrie en gynaecologie die een richtlijn hebben opgesteld. “De standaarden van het NHG weerspiegelen een rangorde in prioriteit van aandoeningen”, vervolgt Lagro-Janssen. “PMS scoort blijkbaar niet hoog genoeg. Overigens scoort Nederland qua opnemen van gynaecologische aandoeningen in de NHG-standaarden internationaal redelijk goed. Daar hebben (vrouwelijke) huisartsen binnen de geneeskunde voor gevochten.”

Het is inmiddels bekend dat seksisme in de medische wetenschappen een probleem is. Dat heeft verstrekkende gevolgen: als je precies weet hoe een aandoening veroorzaakt wordt, kun je specifieker en dus beter behandelen. “Onderzoek naar en behandeling van ziekten zoals kanker of hart- en vaatziekten, beschikken over veel meer geld, er zijn stichtingen en fondsen met een sterke patiëntenlobby. Dat is niet het geval bij PMS.”

Zelf ondernam Lagro-Janssen ook actie. Ze merkte hoe de urogynaecologie, waaronder onderwerpen als bekkenbodemproblemen, PMS of endometriose vallen, niet hoog op de agenda stonden onder huisartsen. Dus richtte ze binnen het NHG voor huisartsen een tweejarige kaderopleiding op gericht op deze thema’s. Lagro-Janssen: “Die huisartsen trainen dan weer anderen, en het leidt ook tot meer onderzoek over de thema’s.”

Lagro-Janssen vindt vrouwen die lijden aan PMS geen speelballen van hun hormonen. “PMS is een combinatie van biologische, psychische en sociale factoren. Eind jaren ’70 van de vorige eeuw werd door het gezondheidscentrum Aletta Jacobs en zelfhulpgroepen al gevochten voor meer aandacht, onderzoek en financiering voor deze aandoening.” Gelukkig leidt de aanwezigheid van steeds meer vrouwelijke huisartsen volgens Lagro-Janssen wel tot meer agendering van deze thema’s. “Maar PMS verdient nog veel meer aandacht en onderzoek.”