Achtergrond

Een pleidooi voor Europese realpolitik en omarming van TTIP

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Poetin knabbelt aan onze Europese grenzen, China spuit massaal eilandjes op om grondstoffen veilig te stellen en in Syrië zijn de bloederige gevolgen merkbaar van een ouderwetse machtsstrijd tussen Oost en West. Het moge duidelijk zijn. Geopolitieke spanningen zijn helemaal terug op het wereldtoneel. Aanleiding genoeg voor het Haagsch College om een drietal lezingen te organiseren over hedendaagse geopolitiek met Hoogleraar Internationale Betrekkingen Rob de Wijk (tevens directeur van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies, HCSS) als spreker. Vorige week trapte hij af. Zijn advies aan Europa biedt geen enkele ruimte voor twijfel: laat varen dat Europees idealisme en ga mee met het politieke spierballenvertoon van Rusland en China.

Wij hebben geen clou hoe machtspolitiek werkt

Een nieuwe multipolaire realiteit
In zijn lezing benadrukt De Wijk dat we ons in een nieuwe geopolitieke realiteit bevinden. Hoewel de Verenigde Staten nog steeds de sterkste economie hebben, is hun machtspositie verzwakt. Het zwaartepunt van de mondiale politiek is naar het oosten verschoven. En dat is best even wennen. De wereld die we tot nu toe kenden – inclusief haar internationale instituten zoals de Verenigde Naties –was namelijk een westerse wereld. De laatste jaren hebben idealen van mensenrechten, vrijemarktdenken en democratie aan overtuigingskracht ingeboet. Volgens De Wijk zien we een wederopleving van regeringsvormen met een staatsgeleide economie en autoritaire politiek. De populariteit hiervan is vooral te danken aan het succes van Rusland en China.

Poetin's Rusland: waar staat en leider één worden
Rob de Wijk beargumenteert dat Poetin niet enkel aan het hoofd staat van de Russische staat, maar dat “hij zichzelf met de staat verenigt”. De Wijk laat dit zien aan de hand van de annexatie van de Krim. Poetin presenteert dit militair ingrijpen als een persoonlijk prestigeproject. Westerse politici die de actie als ondemocratisch bestempelen, maken zich volgens De Wijk schuldig aan idealistische naïviteit. “Wij hebben geen clou hoe machtspolitiek werkt.” Poetin heeft dit wel. De Wijk toont hoe Poetin’s Rusland een ongekende economische groei heeft doorgemaakt, wat de staatsleider geen windeieren heeft gelegd: maar liefst 80 procent van de Russen staat achter hem.

Stoot China de Verenigde Staten dan van de troon als grootste wereldmacht?

De wederopstanding van China
En dan is daar natuurlijk China. De opkomst van deze staatseconomie moet volgens De Wijk begrepen worden vanuit een chronisch Chinees minderwaardigheidscomplex. China, dat in 1820 verreweg de machtigste politieke macht ter wereld was, wil terug naar de mondiale top. Op de geopolitieke weg daarnaartoe spelen grondstoffen een centrale rol. Om deze reden strijdt China met omliggende landen om de grondstofrijke Zuid-Chinese Zee. De Wijk toont de aanwezigen een filmpje waarin China kunstmatige eilanden als paddenstoelen uit de grond laat komen om maritieme claims kracht bij te zetten. “Landjepik door feiten op de grond te creëren”, zegt De Wijk.

Stoot China de Verenigde Staten dan van de troon als grootste wereldmacht? Nee hoor. De Wijk relativeert de opkomst van de Chinezen met grondstoffenpolitiek. Schaliegaswinning zorgt ervoor dat de Verenigde Staten in 2020 volledig onafhankelijk zijn in hun energievoorziening.

Het failliet van het Europees idealisme
De pragmatische machtspolitiek van Rusland en China staat lijnrecht tegenover het liberaal idealisme van Europa. Een heuse botsing van wereldvisies. De nieuwe wereldmachten hechten weinig waarde aan de ouderwetse mondiale spelregels die geworteld zijn in onze waarden van vrijheid en democratie. De Wijk’s boodschap is simpel: waar China en Rusland allang doorhebben dat moraliteit het in ons “anarchistische wereldsysteem” aflegt tegen machtspolitiek, hobbelt Europa met zijn idealen achter de geopolitieke werkelijkheid aan. Om mee te blijven doen in de nieuwe vaart der volkeren, moet Europa haar liberale principes naar het tweede plan verschuiven.

Met dit handelsverdrag zijn de rijkste landen aan elkaar gekoppeld, zodat deze keihard tegen China kunnen optreden

Als concreet voorbeeld noemt De Wijk de huidige discussie rond TTIP, het vrijhandelsverdrag waar de Verenigde Staten en Europa sinds 2013 over onderhandelen. Hij verwijt tegenstanders ervan het verdrag te beoordelen met een idealistische bril; eentje die wellicht van pas komt op nationaal niveau, maar geen plaats kent in een internationale arena. Hun visie is volgens De Wijk berust op gebrekkige informatie. “Het verdrag is geheim. Geen idee hoe die mensen weten wat erin staat.”

Ondanks de afwezigheid van transparantie van het verdrag, omarmt De Wijk TTIP als de uitgelezen mogelijkheid voor een hardere Europese realpolitik. “Met dit handelsverdrag zijn de rijkste landen aan elkaar gekoppeld, zodat deze keihard tegen China kunnen optreden.” Hierbij herhaalt De Wijk zijn eerdere betoog in Dagblad Trouw. “Het enige dat ik echt weet, is dat door dit handelsverdrag de economieën van Europa en Amerika dichter op elkaar komen. Dat is van groot belang om economisch overeind te blijven en onze onafhankelijkheid te bewaren die door de toenemende assertiviteit van China en Rusland onder druk staat.”

De lezing van Rob de Wijk is het eerste onderdeel van een driedelige Masterclass Geopolitiek, georganiseerd door het Haagsch College. Lees hier deel twee: Waarom het Westen de Arabische ‘Lente’ niet zag aankomen.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons