Zaterdag verklaarde de VN-Wereldgezondheidsorganisatie Liberia Ebola-vrij. In een aaneensluitende periode van 42 dagen zijn er in het West-Afrikaanse land geen nieuwe gevallen bijgekomen. Tijd voor bezinning: wat kunnen we leren van de Ebola-crisis?
De kiem
De bron van Ebola-crisis vind je in een dierentestlaboratorium in Guinea, net voorbij de grens met Liberia en Sierra Leone. Daar ontsnapt in maart 2014 een aapje, besmet met het dodelijke Ebola-virus, uit z’n kooi. Het zoontje van een verzorger ziet het dier en speelt er mee. Kort daarop wordt de jongen ziek en overlijdt hij.
Verplegers durven de toekomstige moeders niet langer te helpen
Vanaf dan grijpt het virus steeds sneller om zich heen. Met alle dramatische gevolgen van dien. In ramp tempo raakt Liberia artsen en hulpverleners kwijt. De gehele gezondheidszorg stort in. Op een gegeven moment baren vrouwen hun kinderen op straat, als gezondheidswerkers ontdekken dat het virus bij veel zwangere vrouwen miskramen oproept. De verplegers durven de toekomstige moeders niet langer te helpen.
Terwijl het Liberiaanse systeem ontregeld raakt, slaat het virus over naar omliggende landen. Op het hoogtepunt – in feite het dieptepunt – van de Ebola-crisis wordt gespeculeerd dat het virus zo’n 1.4 miljoen doden zal opeisen, 20.000 doden per maand.
Investeer!
Hoe kon het virus zich tot zo’n dodelijke epidemie in Liberia ontkiemen? Daar zijn uiteraard tal voor redenen voor, maar de voornaamste: een gebrek aan middelen en kennis om de ziekte het hoofd te bieden.
Juist de kwetsbare landen werden zwaar getroffen
Duidelijk is dat juist kwetsbare landen zwaar getroffen werden. Liberia was nog maar net begonnen aan de wederopbouw na een langdurige civiele burgeroorlog. In de beter ontwikkelde naburige landen als Nigeria en Ghana, werd Ebola opgevangen door een functionerend gezondheidssysteem. Het virus werd daar dan ook snel tot een halt geroepen.
Dit bewijst dat investeringen in structurele gezondheidszorg cruciaal zijn, juist in kwetsbare landen. Aandacht moet gaan naar de laagdrempelige zorg in gemeenschappen, gegeven door goed opgeleide gezondheidswerkers. Ook gezondheidsinformatie en diagnostische data-analyse via nieuwe technologie en communicatie kan sterk worden uitgebreid. Kortom, investeer in zorg.
Nationaal noodplan
Onder leiding van de Liberiaanse President Sirleaf is een groot plan opgetuigd om het Ebola-virus in de kiem te smoren en het land weer op te bouwen. De afgelopen maanden isoleerde Liberia besmette patiënten en hun naasten. Ook werden grootschalige voorlichtingscampagnes gestart en het transportnetwerk strikte gecontroleerd. Samen met de bevordering van veilige begrafenisrituelen moest deze aanpak het aantal besmettingen terugbrengen tot nul.
Veel arme gezinnen zijn zwaar getroffen door de epidemie, en missen gezinsleden en inkomen
Dat is nu gelukt: morgen telt Liberia de 42e dag zonder nieuwe besmettingen en is het land, volgens de regels van de Wereldgezondheidsorganisatie, officieel Ebola-vrij. Juist nu de Ebola-crisis onder controle is, roept Sirleaf op tot een grote structurele hulpactie. Want de crisis heeft diepe sporen achtergelaten. De overheid is verzwakt, veel investeerders verlieten het land en de landbouw en handel lagen stil. Liberia is nu voor 90 procent afhankelijk van de import van voedsel en andere goederen. Bovendien kampt het West-Afrikaanse land met grote sociale problemen. Veel arme gezinnen zijn zwaar getroffen door de epidemie, en missen gezinsleden en inkomen. De overheid is naargeestig op zoek naar een onderkomen voor de inmiddels 4,572 geregistreerde Ebola-wezen. Volgens de regering heeft het ebola-virus in Liberia uiteindelijk 10.722 slachtoffers het leven gekost.
Duurzame hulp
Hoe de structurele hulp eruit gaat zien, is nog onduidelijk. Maar wel helder is, zoals de Ebola-crisis toont, dat structurele hulp veel rendabeler is dan noodhulp. Vóór de Ebola-uitbraak trok de Europese Unie 50 miljoen euro per jaar uit ter ondersteuning van de Liberiaanse gezondheidszorg. Deze hulp is destijds onvoldoende benut en weinig efficiënt ingezet. Uiteindelijk kostte de Ebola-crisis de internationale gemeenschap zo’n 1 miljard dollar. Crisisbeheersing is duur en een weinig efficiënt middel voor epidemische problematiek. Kortom, investeer in zorg. De Ebola-crisis was te vermijden.
