Het voorpaginabericht in de zaterdagkrant van Trouw twee weken geleden 'Ook Solidaridad ging naar Panama' sloeg in als een bom bij het management van Solidaridad. “Ik zag het bericht op vrijdagavond, vlak voor Trouw ter perse ging”, zegt Roozen. “Omdat niemand van ons kon slapen, zijn we met z’n zevenen om twee uur ’s nachts naar kantoor gegaan om ons voor te bereiden op de reacties. Er was veel steun, medewerkers kwamen ons ontbijt brengen.”
De reacties kwamen inderdaad, via social media allereerst. En het interne mediameldsysteem registreerde binnen een dag 264 artikelen over Solidaridad. Roozen: “Alle media schreven Trouw over, er werd geen enkele eigen check gedaan.”
Moreel in de haak
De verdedigingslinie van Solidaridad was simpel: de centrale bewering uit het Trouw-artikel dat Solidaridad een ‘brievenbusmaatschappij’ in Panama had opgezet om belasting te ontwijken, is onjuist. Solidaridad is als goededoelenorganisatie vrijgesteld van belasting bij de werving van geld, het interne geldverkeer binnen Solidaridad is eveneens vrij van belasting en ook de stichting in Panama is niet belastingplichtig. Pas bij de uitvoering van programma’s en het te werk stellen van mensen is er belasting verschuldigd. Werken met een stichting in Panama is dus volstrekt legaal, en ook moreel gewoon in de haak.
Maar in Trouw had directeur Roozen ook gezegd dat de constructie met verschillende continentale stichtingen onder de Solidaridad-vlag zo ingewikkeld was dat hijzelf de enige was die het geheel nog overzag. Daarmee leek Roozen in zijn eigen zwaard te vallen. “Dat was verschrikkelijk, ik heb dat nooit zo gezegd. Volgens Trouw had ik onze netwerkorganisatie als een labyrint betiteld, maar dat is een woord dat ik mijn leven lang nooit heb gebruikt – mijn vrouw kan het bevestigen.”
En aangezien de Fondacion Solidaridad Latino Americano een jaarverslag publiceert en de statuten inzichtelijk zijn, is er ook niks stiekems of verhullends aan de stichting, stelt Roozen.
Bewijs?
In de dagen die volgden, lanceerde Solidaridad een tegenoffensief en kreeg het vooral bij monde van Roozen weerwoord in verschillende media. In NRC Handelsblad stelden twee fiscalisten dat er van belastingontwijking geen sprake kon zijn. Trouw gaf echter geen krimp en bracht twee fiscalisten in stelling die juist vraagtekens plaatsten bij de constructie van Solidaridad. Het publiceerde verder een vraaggesprek met hoogleraar Paul Hoebink die Solidaridad een fatsoenlijke club noemde, die alleen uit het verdachte Panama weg zou moeten. Roozen: “Maar mijn ingezonden stuk met de vraag: waar is jullie bewijs voor belastingontwijking, werd niet geplaatst.”
De Volkskrant publiceerde nog een interview met directeur Latijns Amerika Gonzalo La Cruz, waarin hij zijn verwondering over de Nederlandse mediastorm uitsprak. En daarmee werd de kwestie extra pikant. NRC en Volkskrant waren niet betrokken bij het onderzoek naar de Panama Papers. Ruimte bieden aan het weerwoord van Solidaridad en kritische opmerkingen plaatsen aan het adres van Trouw, zou al gauw uitgelegd worden als 'kinnesine' van slechte verliezers – een verwijt waarvan de kranten zich ongetwijfeld bewust waren.
Ik bespeurde een tunnelvisie. Dat wij fout zaten moest bewezen worden
Tunnelvisie
Vorige week donderdag volgde er uiteindelijk een gesprek van directie en Raad van Toezicht van Solidaridad met de hoofdredacties van Trouw en Financieele Dagblad (dat samenwerkte met Trouw aan de Papers). Roozen had, zegt hij, 'meer verwacht' van de ontmoeting. “Alles moest vertrouwelijk blijven, anders was het gesprek meteen afgelopen.” De kranten, aldus Roozen, verkeerden in de winning mood vanwege het succes van de Panama Papers en waren niet van plan een onsje van de beschuldigingen aan het adres van Solidaridad terug te nemen. “Ik bespeurde een tunnelvisie. Men was vastbesloten aan te tonen dat belastingontwijking een algemeen kenmerk van de samenleving was geworden. Van de multinational tot de mkb’er – en de goededoelensector. Dat wij fout zaten moest dus bewezen worden.”
Verder kijken
Bart Romijn, directeur Partos, bevestigt de indruk van Nico Roozen over de stemming in zijn ledenvergadering (zie onder). "Als Partos hebben we overigens noch het mandaat noch de capaciteit om zicht te houden op internationale organisaties en internationale geldstromen. Dat moeten we ook niet ambiëren, daar waar zelfs nationale belastingdiensten tekortschieten. Er is ook geen internationale Belastingautoriteit die geldstromen overziet.
Wij kijken graag naar de toekomst en verder dan het geval Solidaridad. We willen belastingontwijking scherp definiëren en in de ban doen, omdat belastingheffing cruciaal is voor de landen waar wij werken. Onze organisaties doen aan intervisie, waarbij controllers financiële informatie met elkaar delen. Dat werkt beter dan een controlerende instantie. En we willen de transparantie vergroten. We kunnen ons laten inspireren door het Global Reporting Initiative, dat een standaard voor verslaggeving op duurzaamheid voor het internationale bedrijfsleven heeft ontwikkeld. We promoten verder inzicht in geldstromen door het werken met Open Data – volgens de IATI-standaard. Dan zijn ze voor elke partij – niet alleen belastingdiensten – inzichtelijk."
Vooral van Trouw, de krant die Roozen van jongs af aan leest en waarmee zijn organisatie een warme band onderhield, viel 'm die opstelling bitter tegen. “Je krijgt bij zo’n kwestie tegengestelde adviezen: de een zegt dat je stil moet blijven zitten als je geschoren wordt, de ander dat je van je af moet bijten. Rectificatie eisen bij de rechter? Probleem is dat je dan een bescheiden rectificatie op pagina 10 van de krant krijgt.”
Maar was Solidaridad zelf zonder zonden? En wat zijn de lessen die Roozen leerde? “Tja, ik had nog nooit van Mossack Fonseca gehoord. Gonzalo La Cruz heeft die keuze gemaakt – dat vloeit voort uit de netwerkorganisatie die wij zijn geworden. Het lijkt een detail, de keuze voor je juridisch adviseur, maar een detail kan groot worden. We moeten ook nog beter communiceren in welke transformatie we zitten, waarom de zeggenschap gedecentraliseerd is en er een juridische structuur ontwikkeld moet worden die de capaciteit van lokale mensen in het Zuiden centraal stelt. ”
Wereldwijd staan 36 landen bekend als belastingparadijs, 45 landen als extreem corrupt. Niet willen werken in deze landen maakt de wereld wel erg klein
En de keuze voor het met schimmige belastingroutes geassocieerde Panama, als vestigingsplaats voor een stichting zonder activiteiten in dat land? Heeft hij daar geen spijt van? “Absoluut niet. We hebben voor Panama gekozen omdat je van daaruit makkelijk geldstromen verder het continent in kunt geleiden. Ga je bijvoorbeeld in Brazilië zitten, dan moet je je geld omzetten in lokale valuta en krijg je 12 procent inflatie te verstouwen. Over Panama wordt heel erg in sjablonen gedacht. Terwijl het land een stabiele munt heeft, en 95 procent van de economie ‘normaal’ is. Grote organisaties als UNDP en IMF hebben hier activiteiten ondergebracht. Vijf procent van de economie is internationaal gericht, en daarin zijn grote juridische firma’s onder andere met offshoring bezig. Maar dat is niet anders dan in Nederland. Wereldwijd staan 36 landen bekend als belastingparadijs, 45 landen als extreem corrupt. Niet willen werken in deze landen maakt de wereld wel erg klein."
Waar rook is …
De schade van de mediastorm valt waarschijnlijk mee, beoordeelt Roozen op dit moment, ook al blijft er altijd iets aan de organisatie kleven – onder het motto waar rook is, is vuur’. “Dertigduizend donateurs steunen ons met 1,5 miljoen euro. We hebben afgelopen weken 360 telefoontjes gehad van bezorgde donateurs. Trouw is waarschijnlijk de meest gelezen krant in onze achterban – Solidaridad is van origine een christelijke organisatie. We sturen ze een donateursbrief om alles goed uit te leggen.
Onze partners staan gelukkig achter ons. Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft verklaard dat ze geen aanwijzingen heeft dat er belasting ontweken is. Afgelopen week hadden we ook een vergadering van de branchevereniging van ontwikkelingsorganisaties, Partos. Daar zitten alle directeuren bij elkaar. Dan proef je van te voren iets van: heeft Solidaridad wel een goed verhaal? Maar ik heb de collega’s kunnen overtuigen en Partos heeft ons met een statement ondersteund."
Toch beweert directeur Romijn in Trouw van zaterdag dat Solidaridad de keuze voor Panama beter had moeten verantwoorden. Roozen: "We hebben in ons jaarverslag vanaf 2009 bericht over deze stichting. Dat er zoveel focus op dit land gekomen is, was toch moeilijk te voorzien. Maar beter kan het altijd."
Inmiddels heeft Trouw iets van haar claims afgedaan: hoofdredacteur Cees van der Laan schrijft in zijn commentaar van zaterdag dat Trouw 'helemaal niet (heeft) willen bewijzen dat er sprake is van misbruik of verhulling door Solidaridad'.
Wordt ongetwijfeld nog vervolgd.
