Rechten inheemse bevolking
Duits protest tegen aanleg Honduraanse dam
Het Santa Rita damconflict
Tegenwoordig wordt er in Cobán een militaire basis aangelegd. De dam zelf wordt gebouwd te midden van 18 Maya Q’eqchi-gemeenschappen, met een totale bevolking van 7000 mensen. Volgens lokale en internationale mensenrechtenorganisaties is de constructie van de dam gestart zonder dat er een wettelijk consultatieproces plaatsvond met de lokale Maya Q’eqchi-bevolking: de eerste ronde van het proces zou hebben gediend om tegenstanders te identificeren en ze vervolgens buiten te sluiten van de onderhandelingen. De gemeenschappen raken verdeeld, en de situatie loopt snel uit de hand.
Strategieën om project te dekken
HSR schakelt een lokale organisatie in om onder het mom van ‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’ de harten en zielen van de bevolking te winnen.
HSR realiseert zich dat het bedrijf actie moet ondernemen om zijn sociaal en politieke kapitaal te versterken. Ook schakelt het bedrijf CEDER (een lokale organisatie) in om ‘harten en zielen’ te winnen. De organisatie deelt voedsel en golfplaten daken uit aan de omringende dorpen: Maatschappelijk verantwoord ondernemen volgens HSR, maar een poging tot omkoping volgens tegenstanders, die de bezetting niet opgeven.
Om de dwarsliggende lokale bevolking te omzeilen, wordt er ook een aantal strategieën ingezet om het project te dekken. Vanaf november 2013 gebruikt de lokale overheid gespreksrondes met gemeenschapsleden om ze ‘aan te moedigen’ de namen te geven van de mensen die zich tegen het project keren. Er volgen arrestatiebevelen voor de gemeenschapsleiders en verschillende geweldsincidenten, waaronder gewapende aanvallen op mensen uit Monte Olivo.
Steun creëren
Op 30 juli 2014, vier jaar na het begin van de bouw van de dam, wordt er voor het eerst een samenwerkingsovereenkomst gesloten tussen het bedrijf en de leiders van 14 van de 18 gemeenschappen, in bijzijn van de Guatemalteekse president Otto Molina Perez. Elk dorp krijgt een jaarlijks budget van enkele duizenden dollars, te besteden aan onderwijs en trainingen, culturele activiteiten en gezondheidszorg. Elektriciteit is niet aan hen besteed: de ‘marktconforme’ elektriciteitsprijs is te hoog voor de Maya-gemeenschappen.
Politie-acties
In een gelijktijdige – ogenschijnlijk ongerelateerde – politieactie worden elders in het departement drie leden van CODECA gearresteerd, een lokale organisatie die zich verzet tegen de aanleg van hydroelectrische dammen. Het wordt door hen beschouwd als de ‘privatisering’ van de rivieren die de lokale bevolking als haar eigen beschouwt.
Deze arrestatie – die politiek gemotiveerd lijkt te zijn – leidt tot een grootschalig protest in het Q’eqchi-dorp Raxruha. Een politiemacht wordt op de been gebracht om de wegblokkade te ontruimen, en in het daaropvolgende geweld worden drie demonstranten doodgeschoten door politiekogels. Een journalist van het lokale mediastation CMI doet verslag van de situatie, maar wordt ontvoerd en afgetuigd door wat later politieagenten blijken te zijn.
Investering wordt niet ingetrokken
‘Due to support from the Government of Guatemala, HSR now has a stronger level of support from local government officials. This is resulting in them being more willing to enforce the rule of law, e.g. serving the arrest warrants on community members who engaged in vandalism of project and EPC contractor property’
Uiteindelijk is, op verzoek van lokale organisaties, de ombudsman van de Internacional Finance Corporation begonnen aan een onderzoek naar de naleving van de IFC Performance Standards. Dit onderzoek loopt momenteel nog.
Maatschappelijk ontwrichtende ontwikkeling
De zaak legt bloot dat de verschuiving van het Nederlandse ontwikkelingsbeleid naar economische samenwerking lang niet altijd onschuldig is
Echter, duurzame ontwikkeling is onmogelijk als het niet hand in hand gaat met het naleven van internationaal erkende mensenrechten. Als de FMO enige kennis bezit van de huidige sociale en politieke context van landen als Guatemala en Honduras, moeten haar ‘rekenmodellen’ toch wijzen op een maatschappelijke ontwrichtende impact wanneer er niet uitvoerig wordt gecontroleerd op de naleving van ILO Conventie 169. Anders mogen die rekenmodellen van maatschappelijke impact wel de prullenbak in.
