In 2014 blies de Chileense regering na een slepende strijd met tegenstanders een groot waterkrachtproject in Patagonië, het HidroAysén-project, af. Nu staat er echter een nieuw project op stapel, de Cuervodam.
"Waterkracht kan schoon en rendabel zijn, maar we vinden dat elk soort energie ontwikkeld moet worden op menselijke schaal, en in overeenstemming met de omvang en het potentieel van de plaatselijke bevolking", zegt Claudia Torres, woordvoerder van de campagne Patagonië zonder Dammen. Ze voegt eraan toe dat sociale bewegingen om verschillende redenen tegen megadammen zijn. "Vanwege de mega-impact en vanwege de manier waarop deze energie gebruikt wordt – om tegemoet te komen aan de behoeften van grote mijnbouwbedrijven die een milieuramp veroorzaken in het noorden van het land."
Tegenstanders van de bouw van grote dammen in de regio Aysén in Patagonië dolven op 18 januari het onderspit toen het plan voor de Cuervodam, goed voor 640 megawatt, door een commissie van ministers werd goedgekeurd. Het Zuid-Amerikaanse land met 17,6 miljoen inwoners heeft een totaal geïnstalleerde capaciteit van 20.203 megawatt elektriciteit. Van de totale energietoevoer in Chili wordt 58,4 procent opgewekt door diesel, kolen en aardgas. Het land wil de afhankelijkheid van geïmporteerde fossiele brandstoffen drastisch verminderen, om kosten te besparen en de klimaatdoelstellingen te halen.
Groot potentieel
Grootschalige waterkracht is goed voor 20 procent van de elektriciteit in het land, terwijl 13,5 procent afkomstig is van onconventionele hernieuwbare bronnen zoals windenergie, zonne-energie, minidammen en biomassa. Chili heeft een enorm potentieel aan hernieuwbare bronnen. In 2014 nam de regering van Michelle Bachelet een nieuwe energieagenda aan, met als doelstelling om voor 2050 voor 70 procent op hernieuwbare energie te draaien.
Chili beschikt met een kustlijn van 6500 kilometer, 11.452 vierkante kilometer meren en talloze rivieren, over een rijkdom aan waterbronnen. Aysén, in het uiterste zuiden van het land, heeft snelstromende rivieren, meren en kenmerkende lagunes. De autoriteiten en investeerders zien kansen in de wilde rivieren van Patagonië, een afgelegen, ongerepte en dunbevolkte regio in het uiterste zuiden van Chili.
Een groot deel van het maatschappelijk middenveld is echter tegen grote waterkrachtcentrales. Ze beschouwen die als uit de tijd en als een bedreiging voor het milieu en de plaatselijke bevolking. Matías Peredo, waterkracht-expert aan de Universiteit van Santiago de Chile, wijst er echter op dat het vele water in het land "een van de energiebronnen is met het grootste ontwikkelingspotentieel."
"Het is altijd goed om de energiemix te diversifiëren. Goed beheerde waterkracht is behoorlijk duurzaam", zegt hij. De expert stelt dat een goed beheerde dam "vanuit sociaal en milieuperspectief beter is dan een serie kleine dammen die samen hetzelfde hoeveelheid energie produceren."
Een goed beheerde grote dam is beter dan meerdere kleine dammen die evenveel energie produceren
De opwekking van elektriciteit via waterkracht is afhankelijk van de laadcapaciteit van de centrale, zegt Peredo. Een centrale kan alleen draaien als de Energieautoriteit in Chili daar toestemming voor geeft, en is afhankelijk van de beschikbaarheid van water. "Dat betekent dat centrales af en aan draaien en sterke fluctuaties veroorzaken in de waterstroom, wat grote stress oplevert voor het ecosysteem."
Milieuorganisaties zoals Ecosistemas houden vol dat waterkrachtcentrales een extreem negatieve invloed hebben op het milieu. Ze wijzen op overstromingen van grote stukken land, waardoor de flora en fauna verloren gaat, en de aanpassingen aan de rivieren die ecologische schade aanrichten.
Voor grote dammen moeten bovendien vaak veel mensen verhuizen. Wereldwijd werden in de periode van 1945 tot 2000 tussen de 40 en 80 miljoen mensen van hun land verdreven door de komst van waterkrachtcentrales, blijkt uit cijfers van de World Commission on Dams (WCD).
Vulkanen
In 2014 behaalde Patagonië zonder Dammen een grote zege toen de regering afzag van het project HidroAysén, vijf grote dammen in de rivieren van Aysén die samen zo'n 2700 megawatt moesten opwekken. Deze keer keurde een speciale commissie van ministers echter de bouw van de Cuervodam wel goed. Dit besluit kan alleen nog worden tegengehouden door de rechter.
De dam moet ontwikkeld worden door Energía Australa, een joint venture tussen het Zwitserse Glencore en Origin Energy uit Australië. De centrale is gepland in een vulkanisch actief gebied op 45 kilometer afstand van de stad Puerto Aysén, de op één na grootste stad in de regio na Coyhaique. "Dat brengt grote risico's met zich mee voor de plaatselijke bevolking", zegt Torres van Patagonië zonder Dammen.
Dit project is vanaf het begin slecht ontworpen en zal ook slecht worden beheerd
Peredo is het met de voorstanders van de waterkrachtcentrales eens dat het zinvol is, en van strategisch belang, om energie lokaal op te wekken. "Maar dit project is vanaf het begin slecht ontworpen en zal ook slecht beheerd worden." Volgens Peredo zijn belangrijke aspecten in de planning niet meegenomen, zoals de connectie tussen de rivieren Yulton en Meullín op een bepaalde plaats. "Dat kan desastreuze gevolgen hebben voor het ecosysteem."
Tegenstanders van de dam hebben aangekondigd naar de rechter te stappen en sociale en politieke druk te zullen uitoefenen. "We hebben maar één doel", zegt Torres. "Dammen uit Patagonië weren. En daar gaan we ook in slagen."
